FILM
In de 14de eeuw reist de franciskanermonnik William of Baskerville (Sean Connery) naar een benedictijnerabdij om er deel te nemen aan een theologische discussie over de gelofte van armoede die de franciskaners vrijwillig afleggen. De benedictijnen en ook de paus van Avignon hebben ernstige bezwaren tegen de oproep van de franciskanen om de rijkdommen van de kerk terug te geven aan de mensen van wie ze zijn afgepakt. En er is toch blijkbaar reden tot klagen, want terwijl de benedictijnen zich volvreten, bestaat hun goede daad van elke dag erin om de miezerige restjes door een luik naar beneden te gooien, waar de verpauperde bevolking ze kan komen oppikken. Net op dat ogenblik is een monnik onder verdachte omstandigheden overleden en de abt (Michael Lonsdale) vraagt aan de scherpzinnige William om discreet een onderzoek in te stellen. Samen met zijn pupil, de novice Adso van Melk (Christian Slater), probeert hij het mysterie te ontrafelen.



[spoilers]Waar het eerst lijkt dat de onfortuinlijke monnik zelfmoord heeft gepleegd - op zich al een doodzonde - verandert William van idee als ook een tweede slachtoffer valt, Venantius, een Griekse vertaler (Urs Althaus). En daar is de kous nog niet mee af: blijkbaar hebben beiden tijdelijk een "verboden boek" in hun bezit gehad, een Grieks werk van Aristoteles. William en Adso dringen de geheime bibliotheek binnen, maar slagen er niet in het bewuste boek te vinden.

Het boek in kwestie wisselt intussen nog steeds van eigenaar en al wie het in zijn bezit heeft, komt kort daarna om het leven. De bijgelovige monniken raken in paniek en zien in de opeenvolgende overlijdens de tekenen van het breken van de Zeven Zegels uit het boek Apocalyps. Adso van Melk begint intussen aan zijn ontluikende seksuele gevoelens te twijfelen nadat hij in de keuken van het klooster een vrij stomende ontmoeting heeft gehad met een meisje (Valentina Vargas) dat eten steelt. En dan wordt het nog erger: Bernardo Gui (F. Murray Abraham), ongetwijfeld de meest sadistische Inquisiteur die de kerk ooit heeft uitgebraakt, arriveert om de serie moorden voor eens en voor altijd op te lossen en wie hem tegenspreekt, wordt beschouwd als een ketter.

William heeft dit zelf in het verleden maar al te goed aan den lijve ondervonden en aangezien het de Inquisiteur vorige keer niet gelukt is om William te laten veroordelen voor hekserij, is dit voor Gui een uitgelezen herkansing. Koppig blijft William zijn eigen theorie omtrent de moorden verdedigen en het is pas nadat de volgens de Inquisiteur schuldige ketters tot de brandstapel zijn veroordeeld en er daarna toch nog doden blijven vallen, dat de stukjes van de puzzel voor William in elkaar vallen.
[/spoilers]


In één van de extra's wordt The Name Of The Rose omschreven als de belangrijkste filmproductie uit de jaren tachtig. Alhoewel die uitspraak een beetje hautain overkomt, zal ze toch niet ver van de waarheid verwijderd zijn. De film verdient voor ons inhoudelijk de maximale score en dan moeten we toch eventjes duiden waarom we dat doen. De film is een vrije adaptatie van het gelijknamige boek van de Italiaanse schrijver Umberto Eco. Een vrije adaptatie, want het boek is een ordegrootte complexer. Eco is professor in de semiotiek - de tekenleer - en alhoewel het moordverhaal als een rode draad door het boek loopt, is die in het boek slechts een bijzaak, en wijdt Eco eerder uitvoerig uit over de literaire werkprocessen in de periode vóór de boekdrukkunst, waarbij de voornaamste methode van duplicatie letterlijk het "monnikenwerk", het handmatig overschrijven was. Tevens bevat het boek - en in navolging daarvan ook de film - geen greintje van wat ook maar op humor lijkt; de donkere middeleeuwen worden hier op zijn donkerst weergegeven. Een vergelijking met een boek loopt vaak mank en hier is dat niet anders; zowel boek als film zijn meesterwerken, maar de doorsnede van de twee is redelijk mager.



Het is er overigens goed aan te zien dat dit een Europese productie is: de regisseur, de Fransman Jean-Jacques Annaud, heeft alle binnen- en buitenopnames in een Italiaanse studio gemaakt met uitzondering van sommige scènes die in een klooster in Duitsland geschoten zijn. Ook de secundaire cast en de crew bestaan uit een bont Europees allegaartje, met een flinke Italiaanse vertegenwoordiging. Het buitenlandse
karakter van de film - in Europa zijn ze namelijk niet te beroerd om een flink paar blote borsten te tonen, in tegenstelling tot het hyperpuriteinse Amerika - zal waarschijnlijk de oorzaak zijn dat de film zelfs geen Oscar-nominatie kreeg. De rest van de (veelal Europese) filmprijzen spreekt anderzijds toch voor de kwaliteiten van de film, waaronder als kers op de taart een BAFTA Award (het Britse equivalent van de Oscars) voor de superbe Sean Connery, die hier één van zijn beste rollen neerzet.



Ook vermeldenswaardig is het feit dat deze film de doorbraak betekende voor Christian Slater, die jammer genoeg tegenwoordig meer in het nieuws schijnt te komen met gewelddaden tegen ordehandhavers dan voor zijn goede acteerprestaties. Om de rollen van de monniken in te vullen, vermoeden we dat Annaud een selectie heeft gemaakt op basis van lelijkste smoel. Wat niet betekent dat er sprake is van miscasting: Ron Perlman speelt op zeer aandoenlijke wijze de rol van halfgekke bultenaar en F. Murray Abrams, die gewoon geschapen is om bastards te spelen, is de perfecte incarnatie van William de Baskervilles nemesis, Inquisiteur Gui. Kortom, Hollywood had een wel héél kleine greep op deze film en we mogen ons daar gelukkig om prijzen, want anders zou het eindresultaat waarschijnlijk niet half zo goed zijn als het nu is.



Wat de dvd ook uitstekend maakt is de art direction. De kostuum- en make-upartiesten hebben werkelijk hun uiterste best gedaan om het kloosterleven in de middeleeuwen zo accuraat mogelijk tot leven te wekken. Wat aardig gelukt is, gezien het impressionant lage aantal goofs in de overal op het internet terug te vinden lijsten. De atmosfeer die gecreëerd wordt, is werkelijk prachtig. Ook kunnen we melden dat deze dvd, in tegenstelling tot de video- en tv-releases, ongecensureerd is; zowel de vele wrede moorden als de toch wel erg memorabele seksscène zijn volledig intact gelaten.



En dan nog een laatste toelichting om de vele vragen te vermijden: waar komt de titel The Name Of The Rose vandaan. Het antwoord is niet terug te vinden in de film, maar wel in het boek. Een roos is een metafoor voor het niets, dixit Umberto Eco: het begrip heeft al zoveel betekenissen, dat het daardoor betekenisloos is geworden. Umberto Eco trekt een parallel tussen de vergankelijke schoonheid van een roos en de vergankelijke betekenis van andere tijdsgebonden begrippen, zoals het godsbeeld. De theologische discussie tussen de benedictijnen en de franciskanen gaat over enkele belachelijke details, zoals: of Jezus nu al dan niet een geldbuidel had, die dan in de geest van de tijd de inzet wordt voor belangrijke denkbeelden, zoals: of de gelofte van armoede van de franciskanen in het tijdsbeeld van de middeleeuwse kerk paste (niet dus!). We hopen dat we hiermee voor eens en voor altijd de populair verspreide theorie hebben ontkracht dat Rose de naam van het meisje was dat zich seksueel aangetrokken voelt door Adso van Melk. Het boek was er bovendien vóó de film en daar is de rol van het meisje in kwestie behoorlijk dunner. Écht geinteresseerden kunnen nog veel meer informatie over de naam van het boek vinden in de appendix van het boek. Maar mogen we u alvast aanraden om een behoorlijke voorraad aspirines bij de hand te houden?



BEELD EN GELUID
Het doet ons altijd deugd dat we een film nog eens een top-dvd-status mogen toekennen en bij deze film is het zo ver. Het Dolby Digital 5.1-geluid draagt enorm bij tot de spooky atmosfeer en maakt een zeer evenwichtige indruk. De (recente) remix is een klassiek voorbeeld van hoe je een oudere film wél een meerwaarde kan geven door de originele geluidsband te upgraden. De subwoofer wordt magnifiek aangestuurd, vooral in de scènes waarin geheime kamers of deuren worden gevonden, en dan in nog enkel andere scènes die we niet in detail wensen te beschrijven omdat we dan serieus gaan spoilen. De muziekscore van James Horner, die onmogelijk vergelijkbaar is met zijn andere werk, komt erg goed uit de verf. En dan nog dit: sommige dialogen vertonen inderdaad een probleem qua lipsynchronisatie. We hebben de vergelijking met onze oude videoband gemaakt en komen daar tot exact dezelfde conclusie. Het is overigens opvallend dat de geluiden die bij de beweging van voorwerpen horen en de dialogen van de hoofdacteurs (Connery, Abraham, Slater) wél synchroon zijn, en het vooral de niet van origine Engelstalige acteurs zijn die asynchroon praten. Waarschijnlijk heeft men die acteurs dus in postsynchronisatie de dialogen opnieuw laten inspreken en is de onvoldoende beheersing van de Engelse taal de oorzaak van dit probleem. We trekken dus uitzonderlijk hier geen punten voor af bij de beoordeling van de geluidsband; het is namelijk een probleem inherent aan de film en heeft niets met de transfer an sich te maken.



Het beeld is bij oudere films vaak een probleem, maar deze Name Of The Rose is goed geremasterd. Alhoewel we moeten spreken van een erg somber kleurpalet, is dit ook weer intentioneel gedaan; er zit één scène in de film waarin William en Adso door het zonlicht lopen en daaraan kan je perfect zien dat er met de beeldkwaliteit inherent niets mis is. Artefacts hebben we nauwelijks gemerkt, ruis een klein beetje, maar printbeschadigingen dan weer niet. We weten niet welke mastercopy ze voor deze release gebruikt hebben, maar kennelijk was het er één die nog niet al te vaak gedraaid is. Technisch gezien is dit dus een onberispelijke top-release. Eén detail misschien: er zitten vaste Engelse ondertitels op het beeld, op de plekken waar Latijn wordt gesproken. Vermits dit niet zeer frequent is en we niet vermoeden dat kijkers die liever zonder ondertitels kijken allemaal het Latijn vlot machtig zijn, kunnen we ook dit voor één keertje door de vingers zien.



EXTRA'S
En het wordt nog mooier als we de werkelijk zeer overvloedige extra's bekijken. Een deel hiervan is reeds op de eerste disk terug te vinden. Sleutelwoorden in de bespreking van de extra's zijn: niet talrijk, maar kwalitatief en lang. In plaats van alles in korte featurettes te kappen, heeft men ervoor gekozen om met grotere gehelen te werken, waar we alleen maar verheugd om kunnen zijn.



We vinden om te beginnen niet één, maar twee audiocommentaartracks van regisseur Jean-Jacques Annaud, een Franstalige en een Engelstalige. Geen van beide is ondertiteld, wat ons ervan weerhoudt om de maximale score te geven. Wel zijn beide tracks redelijk verschillend van elkaar, met andere woorden: de éne is niet zomaar een vertaling van de andere. Jean-Jacques Annaud is bovendien één van die zeldzame regisseurs die in zijn audiocommentaar nog iets zinnigs te zeggen heeft ook, wat gezien de complexe productie van de film een welkome feature is. We vernemen bijvoorbeeld dat Annaud heel lang de boot heeft afgehouden om Sean Connery de hoofdrol te geven, maar dat vooral Connery's Schotse koppigheid en volharding Annaud over de streep hebben getrokken. Achteraf bleek hij toch niet al te veel reden tot klagen te hebben. Ook op disk 1 vinden we een zeer substantiële documentaire terug, The Abbey of Crime: Umberto Eco's Name Of The Rose. Deze 43 minuten durende documentaire is door ZDF geproduceerd en is Duitstalig, maar gelukkig van Nederlandse ondertiteling voorzien. Kwalitatief kan deze documentaire zich meten met de documentaire op The Silence Of The Lambs, en belicht hij enkele bijzondere facetten van de film in stukjes interview met diverse acteurs, regisseur Annaud, maar ook met schrijver Umberto Eco. De documentaire gaat erg goed in de diepte, in tegenstelling tot vele soortgelijke documentaires en hij is daarom alleen al een aanrader. Technisch is de documentaire nogal redelijk door de tand des tijds aangevreten,en dit in tegenstelling tot Photo Video Journey with Jean-Jacques Annaud, een recent gemaakte impressie over hoe Annaud nu, 16 jaar later, op zijn film terugkijkt aan de hand van een reeks productiefoto's uit zijn persoonlijk archief. Annaud heeft er blijkbaar echt zin in, getuige zijn graad van medewerking aan de productie van de dvd. Om disk 1 af te sluiten, vinden we nog een niet-ondertitelde trailer terug.



En u dacht dat dit alles was? Wel, nu begint het pas, want er zit ook nog een tweede - weliswaar single layer - disk in deze verpakking, volgepropt met informatieve documentaires. De documentaires zijn in twee delen verdeeld, The Genesis en Keys To The Labyrinth. Er is zowel een play all-function voorzien als een onderverdeling in hoofdstukken, én alles is voorzien van Nederlandse ondertiteling. Het formaat van deze tweede dvd is echter niet anamorfisch, waar we, gezien de rijke inhoud, best mee kunnen leven. Gastheer is opnieuw Jean-Jacques Annaud, wiens bindteksten wel in het Frans zijn, maar ook dat draagt bij tot de authenticiteit. Gewapend met alweer een andere collectie foto's en scripts, toont hij ons ondermeer hoe men het ingewikkeld boek van Eco kon terugbrengen tot een filmscript van normale grootte; hoe men het zware financiële plaatje rond heeft kunnen krijgen; hoe erg men naar een ideale abdij heeft gezocht en dan toch maar een decor heeft gebouwd; hoe de casting verliep en hoe onder meer Richard Harris, Ian McKellen, Albert Finney, Jack Nicholson, Yves Montand, Paul Newman, Anthony Perkins en zelfs Robert De Niro de hoofdrol aan hun neus zagen voorbijgaan; hoe Eco aan Annaud de artistieke vrijheid gaf om zijn boek te bewerken en zich bewust zo veel mogelijk afzijdig hield; hoe het verhaal op een historisch verantwoorde manier in het Europa van de 14de eeuw werd ingepast; hoe er een parallel is tussen William en Adso enerzijds en Sherlock Holmes en Doctor Watson anderzijds; ... en dan hebben we ongeveer de helft opgenoemd. Aan u om de andere helft te ontdekken.



Een droom van een extra's-disk! De enige opmerking die we hebben is dat de inhoudsopgave van de extra's op de cover hier en daar kant noch wal raakt.

CONCLUSIE
The Name Of The Rose is wat ons betreft een must-have, die vooral het verschil maakt door de goede art direction, de historische verantwoording en het schitterend acteerwerk. Beeld, geluid en extra's zijn subliem en we mogen zonder schroom deze dvd verwelkomen in de reeks top-dvd's.