FILM
Einde 19de eeuw. De zoveelste plundertocht door kozakken - en de in hun kielzog rondtrekkende katten - is er voor de Moskouse muizenfamilie Mouskewitz te veel aan. Wanneer hun huisje afbrandt, besluiten papa Mouskewitz (Nehemiah Persoff), mama Mouskewitz (Erica Yohn), zoon Fievel (Phillip Glasser), dochter Tanya (Amy Green) en nog een baby'tje, te verhuizen naar Amerika. De verhalen doen immers de ronde dat er in Amerika geen katten zijn. Tijdens de transatlantische overtocht slaat echter het noodlot toe: Fievel, die zich altijd in nesten werkt, wordt overboord geslagen, en de familie Mouskewitz arriveert slechts als kwartet aan de balie van de immigratiedienst. Fievel is elders op de kust aangespoeld en probeert als straatjoch te overleven terwijl hij naarstig zijn familie zoekt. Hij valt in de klauwen van Warren T. Rat (John Finnegan), die altijd wel een plaatsje vrij heeft voor een illegale arbeider. Samen met muis Tony (Pat Musick) gaat Fievel ervandoor en belandt van de regen in de drop. Wanneer blijkt dat zowel de beter gestelde muizen van New York, vertegenwoordigd door de aristocratische Gussie Mausheimer (Madeline Kahn), als het klootjesvolk onder de leiding van de dronkelap met de ietwat misleidende naam Honest John (Neil Ross), te lijden hebben onder de aanwezigheid van de katten in New York, stelt Fievel voor om door samenwerking de stad te zuiveren van het kattengespuis. Hij heeft zelf intussen vriendschap gesloten met de principieel vegetarische kater Tiger (Dom DeLuise).

Don Bluth wordt wel eens het sombere neefje van Walt Disney genoemd. Bluth heeft bij Disney zijn strepen verdiend. Zijn tekenstijl schijnt onmiskenbaar door in onder meer Pete's Dragon en vooral The Rescuers, waaruit zijn voorliefde voor muizenpersonages nogal prominent blijkt. Bluth gaat graag de grimmige toer op en elke film van zijn hand bevat wel enkele scènes die de allerjongste kijkertjes een slechte avond kunnen bezorgen. Toch blijven zijn films inhoudelijk kindvriendelijk: simpele verhaaltjes waarin abstracte waarden zoals vriendschap, vrijheid en rechtschapenheid nóg prominenter aanwezig zijn dan in de doorsnee Disneyfilm. Bluth heeft begin jaren tachtig samen met enkele trouwe medewerkers de Disneydeuren achter zich dichtgeslagen nadat enkele commercieel mindere tekenfilms de studio dwongen tot inkrimping. In 1982 volgde zijn eerste animatiefilm, The Secret Of NIMH die best te pruimen is, maar het is pas met de twee goedlopende franchises An American Tail en The Land Before Time dat Bluths commerciële broodje ook gebakken is, hoewel tegen beide reeksen pleit dat ze telkens gevolgd zijn door een oneindige reeks crapquels, nog vóór Disney dat woord ontdekte. Soit, Bluth zou gemakkelijk de fakkel van Disney overnemen, ware het niet dat Disney onder leiding van Alan Menken The House of the Mouse op miraculeuze wijze uit zijn as verrees en met commercieel én artistiek succesvolle films zoals het trio The Little Mermaid, Beauty And The Beast en The Lion King zichzelf definitief als de onbetwiste marktleider bevestigde. Bluth geraakte wat in de vergeethoek, totdat hij halfweg de jaren negentig opgepikt werd door 20th Century Fox, dat hem met Anastasia zijn eerste commerciële voltreffer in tien jaar bezorgde, volgens ondergetekende nog altijd zijn beste tot nog toe. Jammer genoeg betekende zijn volgende film, Titan A.E., die in zekere zin de ambitie had genrevernieuwend te zijn, niet alleen zijn eigen commerciële ondergang, maar ook die van Fox' animatiestudio. Ware het niet dat het aanvankelijk onbetekenend zijprojectje Ice Age van de Blue Sky studio's zo'n overweldigend succes werd, zou de hele animatieafdeling van Fox nu op apegapen liggen. Jammer genoeg zet ook Fox, net als Disney, nu alles op de kaart van de CGI-films met Robots en Ice Age 2: The Meltdown. Voor ambachtelijke tekenaars als Bluth is er jammer genoeg geen plaats meer.

Toch verdient Bluth, die altijd koppig heeft vastgehouden aan zijn artistieke onafhankelijkheid, de vermelding dat zonder hem animatie er vandaag compleet anders zou uitzien en waarschijnlijk minder op volwassenen gericht. In een film als An American Tail zijn duidelijk de elementen te onderscheiden waarmee hij zijn stempel heeft gedrukt. Zeer effectief speelt hij in op de primaire angsten van kinderen, wat als een rode draad door zijn oeuvre loopt. Fievels traumatische verlies van zijn ouders maakt het figuurtje onmiddellijk sympathiek bij het publiek en het feit dat hij op zijn zoektocht minstens tweemaal zijn ouders op een haar na mist, scherpt het medelijden nog aan. Tegelijkertijd houdt Bluth door middel van zijn muizengemeenschap de mensenwereld een spiegel voor: de belevenissen van de pas aangekomen immigranten bij hun eerste stappen op Amerikaanse bodem zijn treffend realistisch, hoewel slechts vaag op de achtergrond blijkt dat mensen precies hetzelfde doormaken, bijvoorbeeld wanneer alle nieuwkomers de balie van de immigratiedienst passeren. De muizen krijgen een verwesterde naam bij de inschrijving, de ongelukkigsten belanden in de illegale arbeid, en er zijn altijd figuren zoals Warren G. Rat die leven van andermans miserie, die op de kap van de allerarmsten rijk tracht te worden. Voorts heeft een dievenkoning als Honest John ongelofelijk veel weg van Bill The Butcher uit Gangs Of New York - alleen is John enkele gradaties minder nuchter. De manier waarop Fievel van de ene hachelijke toestand in de andere terecht komt, is echter wat aan de zwaarmoedige kant en doet eerder aan het oeuvre van Dickens denken. Bluths aanklachten verzanden bij de haaks daaropstaande en onvermijdelijke muzikale nummers, die, toegegeven, op niveau van art direction tot in de puntjes zijn uitgewerkt. Onvermijdelijk wordt de cast daarbij uitgebreid met enkele stereotiepe funny sidekicks zoals Tiger de vegetarische kat die netjes gevoicet wordt door Dom DeLuise, en de duif Henri die naar eigen zeggen meebouwt aan het vrijheidsbeeld - zij het dat ik persoonlijk maar één mogelijke interactie ken tussen duiven en standbeelden - en die daarbij zingt via de stem van Christopher Plummer (The Sound Of Music).

An American Tail is dus een verdienstelijke, maar onevenwichtige animatiefilm: onevenwichtig, omdat kinderen de dubbele gelaagdheid van het verhaal niet zullen begrijpen en omdat volwassenen snel zullen vinden dat Bluth zijn maatschappijkritiek niet genoeg doordrukt; verdienstelijk, omdat Bluth nu éénmaal één van de beste animatoren van zijn generatie is, die de boksmatch met Disney maar op punten heeft verloren.

BEELD EN GELUID
Niettegenstaande de leeftijd van de film weet Universal ons toch aangenaam te verrassen met een redelijk goede print. Onvermijdelijk zitten er een paar kleine glitches in - tweemaal is er duidelijk wat misgegaan met de telecinetransfer, waarbij het beeld een fractie van een seconde dol draait. De kleuren zien er nog even mooi, aangenaam en ambachtelijk uit, hoewel Bluth altijd wel synoniem blijft voor donkere en sombere decors en vooral: we krijgen met 1.85:1 het oorspronkelijk bedoelde beeldformaat. We zijn niet zeker of de 1.33:1-versie die al ontelbare keren op televisie uitgezonden is nu de open matte-versie of een pan en scan-versie is. Ruis is aanwezig maar minimaal en door de goede compressiegraad zijn er heel wat details te zien.

De geluidstrack heeft ons een klein beetje verbaasd: er is een kwalitiatief goede Engelse Dolby Digital 5.1-mix aanwezig en een Nederlandse Dolby Digital 5.1 track. Daarnaast zijn er nog vijf supplementaire audiotracks aanwezig, waaronder 2 DTS-dubbings... in het Duits en in het Italiaans! Universal heeft blijkbaar gekozen om één en dezelfde versie in zoveel mogelijk landen tegelijkertijd uit te brengen, wat op zich niet erg is, maar het is onbegrijpelijk dat er geen enkel ondertitelingsspoor op de disk terug te vinden is. De Engelse piepstemmetjes van de muizen zijn niet altijd even verstaanbaar en als films als Bambi al van Nederlandse ondertiteling worden voorzien, dan is het niet te vatten waarom deze disk op dat gebied tekortschiet. De Nederlandse dubbing biedt geen uitkomst en heeft net als de andere dubbings een zeer zwaar mankement, namelijk PAL-speedup. Enkel de Engelstalige track heeft hierbij pitch-correctie genoten. Wie het verschil wil horen, raden we aan om de eindcredits te bekijken (de versie van Somewhere Out There van Linda Ronstadt en James Ingram) en dan met de afstandsbediening te switchen tussen de verschillende audiotracks.

We zullen dus voor ons oordeel enkel afgaan op de Engelse geluidstrack: die is kwalitatief redelijk, met voldoende ruimte voor surround en subwoofer, netjes pitch-herschaalde muziekstukken, nota bene van de hand van James Horner, die nergens off-key klinken, maar de dialogen zijn niet altijd even goed verstaanbaar. Vooral wanneer meerdere personages door elkaar praten, wordt het vooraan ononverzichtelijk.

EXTRA'S
Naast het eerder vermelde ontbreken van ondertitels, stellen ook de extra's wat teleur. Een filmpje om kleuters te leren hoe de afstandsbediening van de dvd-speler te gebruiken, is niet alleen zeer minimaal, maar u denkt beter even na vooraleer u de afstandsbediening van uw dure versterker zonder supervisie in de pollen van uw kleintjes duwt. Daarnaast vinden we een karaokeversie van Somewhere Out There terug en een trailer.

CONCLUSIE
An American Tail is inhoudelijk een zeer mooie animatiefilm, maar het ontbreken van ondertiteling, de overdaad van niet ter zake doende DTS-tracks en de daaruit voortvloeiende beperking op het bonusmateriaal, doen deze release geen goed. Anderzijds krijgen we wél een film in het correcte aspect ratio, met aanvaardbare beeld- en geluidskwaliteit.