FILM
Alexander, een voormalig theateracteur, viert zijn verjaardag op het verlaten landgoed van zijn familie. Tezamen met zijn vrienden lijkt hij een doodnormale dag tegemoet te gaan in het mooie, rustieke huis en de omringende grasvelden. Er wordt gepraat, gelachen, nagedacht. Een bevriende postbode komt langs met een cadeautje, Alexander maakt met zijn doofstomme neefje een wandelingetje in de boomgaard, er worden herinneringen bovengehaald, enz... De dag ontvouwt zich als een rustige droom totdat een televisiejournaal het onafwendbare noodlot aankondigt: een nucleaire ramp die het leven op aarde in één slag zal vernietigen. In een daad van wanhoop - of is het hoop? - maakt Alexander een belofte aan god: hij is bereidt alles wat hem dierbaar is op te geven, in ruil voor het afwenden van de ramp. Wanneer hij de volgende dag ontwaakt lijkt het leven terug zijn normale gangetje te gaan. Zijn vrienden en familie schijnen zelfs niet meer op de hoogte te zijn van het nakende gevaar van de vorige dag. Maar Alexander, verteerd door twijfel en doodsangst, houdt zijn belofte... met alle desastreuze gevolgen van dien.

Lijkt deze premisse nog op die van de gemiddelde rampenfilm, dan is de uiteindelijke film daar verder van verwijderd dan men voor mogelijk houdt. Het Offer is de allerlaatste film van de Russische grootmeester Andrej Tarkovki en de tweede die hij buiten zijn moederland maakte (de eerste was het minstens even geslaagde Nostalghia). De cineast was Rusland ontvlucht omdat hij er last ondervond van de Sovjetautoriteiten: zijn werken werden te ontoegankelijk bevonden, en hij werd beschuldigd van elitarisme. Het Offer zou hem een postume Grand Prix opleveren op het Filmfestival van Cannes in 1986, het jaar waarin hij stierf, en een BAFTA het daaropvolgende jaar.

In tegenstelling tot de meeste films is het niet de plot die deze film voortstuwt, maar de cinematografische uitwerking van de eenvoudige premisse. Tarkovski geloofde dat de aanwezigheid van een te autoritair plot wees op een commerciële genrefilm, en dat een auteursfilm er geen nodig had om als esthetische ervaring overeind te blijven. Wanneer we er de genealogie van zijn oeuvre op nakijken merken we inderdaad een evolutie waarbij de opeenvolgende films steeds minder plotgedreven zijn. Ook in het geval van Het Offer ligt het accent niet op het verhaal, maar op de personages en hun leefwereld (zowel innerlijk als uiterlijk). De kracht van Het Offer - en trouwens van alle films van Tarkovski - zit hem in de trage, zwenkende camerabewegingen, het diffuse licht dat door de ramen naar binnen valt, de krakende vloer van het donkere, houten huis, het stemgeluid van de protagonisten, de raadselachtige droomsequenties, en het subtiele spel met geluid. Tarkovski creëert een sfeer, een kader zo u wil, waarbinnen hij zijn personages laat mijmeren over de zaken die hem nauw aan het hart liggen, en die in al zijn werken expressie vinden: de geestelijke armoede van de moderne mens, de onevenwichtigheid tussen materiele en spirituele welvaart, de misbegrepen eenzaat, de zwakkeling die uiteindelijk als redder uit de bus komt. Het geheel bestaat uit langgerekte episodes, maar deze worden door de cineast zo naadloos aan elkaar gelast dat het resulteert in een onvergelijkelijke kijkervaring; een evenwichtig filmisch gedicht dat alle categorisatie te boven gaat, en van begin tot einde boeit. Let wel, net als alle meesterwerken behoort deze film thuis in de "love it, or hate it - categorie". Wie van zijn filmervaring een uitgewerkt plot eist kan deze kelk het best aan zich laten voorbijgaan. De uitermate dichterlijk trage, droomachtige beeldtaal zal immers niet iedereen kunnen bekoren. Een zekere bijstelling van de wijze waarop men normaliter films bekijkt is dus geboden. Maar wie dit doet, wie zich openstelt voor de ervaring, zal een betoverend mooie film te zien krijgen met een sterk verinnerlijkend effect en een onvergetelijke climax. In het kort: een aanrader!

Deze dvd is afzonderlijk te koop, of is verkrijgbaar bij de Nederlandse vertaling van Tarkovski's boek "De Verzegelde Tijd, Beschouwingen Over De Filmkunst", uitgegeven door de Historische Uitgeverij.

BEELD EN GELUID
Grootste verassing van dit schijfje is zijn uitstekende technische afwerking, die alle voorgaande Regio 2 uitgaven moeiteloos overtreft. Het Offer staat in een 1.78:1 beeldverhouding anamorf op dvd. Dit betekent dat er aan de boven - en onderkant wat van het oorspronkelijke 1.66:1 beeld verloren is gegaan. Storend is dat in dit geval zeker niet, en over de rest van de beeldkwaliteit kunnen we kort zijn: die is werkelijk voortreffelijk, en doet de prachtige fotografie van Sven Nykvist alle eer aan. De poëzie spat van het scherm in ieder frame van dit visueel verbluffende meesterwerkje. Kleuren zijn helder en accuraat, de beeldscherpte is uitstekend (zeker als we ze vergelijken met eerdere dvd-uitgaven), het contrastniveau is foutloos uitgebalanceerd met diepe zwarten in de binnen - en frisse heldere tonen in de buitenscènes, en van digitaliseringartefacten is geen sprake. Hier en daar bevat de print wat prominente beeldruis, vooral in donkerder scènes, maar dat euvel lijkt me inherent aan het oorspronkelijke bronmateriaal. Ook zijn er wat kleine vuiltjes en krasjes te bespeuren, maar enkel voor de muggenzifters die er naar op zoek gaan. De ondertiteling staat goed in het beeld gepositioneerd, is niet te groot, en bevat geen taalfouten. Ook op het geluid valt weinig aan te merken, rekening houdend met de leeftijd en de aard van de film. De audiotrack klinkt kraakhelder, bevat veel detail en is van een betoverende schoonheid. Verwacht, zoals steeds bij dit soort films, geen pompende subwoofers en spektakeleffecten, maar een uiterst subtiele stereomix die het oor streelt met de luciditeit van een veertje. In het kort: chapeau voor de mensen van Moskwood! Als fan van de Russische grootmeester kan ik met enige stelligheid zeggen dat dit de beste uitgave is van Het Offer die in deze contreien te koop is.

EXTRA'S
Op het tweede schijfje van deze dubbel-dvd staat een avondvullende (101 min.) documentaire, getiteld Directed By Tarkovsky, die deels werd gedraaid tijdens de opnames van Het Offer. Naast interviews met Tarkovsky en zijn vrouw, krijgen we fragmenten te horen uit De Verzegelde Tijd, het boek dat de cineast schreef en waarin hij zijn ideeën omtrent de filmkunst uit de doeken doet. Net als Het Offer zelf kabbelt deze documentaire aan een gezapig tempo voorwaarts, waarbij de nadruk wordt gelegd op de intentie en de filmische poëzie van de auteur, in plaats van op de technische verwezenlijking. Alle aspecten van de productie, van scenario tot en met montage (toen Tarkovski reeds zwaar ziek was) worden belicht vanuit deze poëtische invalshoek. Mooi. Verder bevat dit tweede schijfje enkele reminiscenties van monteur Michal Leszcylowski over de persoon van Tarkovsky, ondersteund door een montage van productiefoto's.

CONCLUSIE
Het Offer, Tarkovski's laatste film, is een traag voortkabbelend meesterwerk met sterk poëtische inslag, die zich in het geheugen zal nestelen van iedere rechtgeaarde cinefiel. Op technisch vlak is deze dvd uitstekende afgewerkt, met een quasi foutloze beeld - en geluidskwaliteit. Fans van Tarkovski's oeuvre, zelfs zij die de inferieure artificial-eye uitgave reeds in hun bezit hebben, zouden nu al onderweg moeten zijn naar de dichtstbijzijnde dvd-boer.