FILM
Friedrich Wilhelm Murnau blijft erg dicht bij de tekst van Goethes origineel in Faust, Eine Deutsche Volkssage, maar drukt niettemin een eigen stempel op de film. Vooral in de visuele invulling van de zinnen uit het epische gedicht toont de cineast zich namelijk een meester van de filmische vertelling. Wellicht daarom ook wordt de prent door velen als Murnaus ultieme meesterwerk en sleutelfilm beschouwd. Die accolade verdient Faust in mijn ogen echter niet. Ondanks de inspanningen van een cineast op het toppunt van zijn kunnen - en met een bodemloos budget ter beschikking - is de prent immers veel geblaat en weinig wol. De confrontatie tussen goed en slecht levert kortom adembenemende - en bijzonder invloedrijke - beelden op, maar dat gaat ten koste van de emotie.

Voor degenen die niet bekend zijn met Faust, hier een korte inhoud. Het verhaal begint met een weddenschap tussen God en de Duivel. Als de Duivel erin slaagt om sterveling dokter Faust compleet te corrumperen, krijgt hij heerschappij over de mens. De Duivel verspilt geen tijd en laat de Pest lelijk huishouden in het dorp van de dokter. Hoezeer Faust ook bidt tot God voor een redmiddel tegen de ziekte, hij krijgt geen antwoord. Wanneer hij echter de sinistere Mephisto ontmoet, biedt die hem een medicijn aan in ruil voor zijn ziel. Als de respons van de dorpelingen niet zo dankbaar is als Faust had verwacht, krijgt hij een tweede geschenk van Mephisto: een jeugdig uiterlijk. Ook dit tweede geschenk blijkt echter een vloek, want de dokter wordt verliefd op een meisje, maar krijgt ook de schuld voor de moord op haar broer aangewreven. Als het meisje niet veel later op de brandstapel wordt geplaatst, hangt het lot van de mensheid af van één impulsieve beslissing van dokter Faust.

Het feit dat we hier met een stille film te maken hebben, speelt Faust in eerste instantie geen parten. De opening van de prent is immers zo'n visuele krachttoer - met o.a. een prachtige confrontatie tussen een engel en de Duivel - dat de hoop op een uitmuntende film groot is. Helaas zakt de film als een pudding in elkaar zodra de hoofdrolspeler op het toneel verschijnt. De gigantische decors en de innovatieve special effects - dit was de grootste productie ooit gedraaid in de Duitse UFA-studio's - voorkomen niet dat het middensegment van Faust een meanderend melodrama blijft, van het genre waarop de stille film een patent had. De maniërismen van de acteurs komen bijzonder gedateerd over en na het hoge tempo van het eerste kwartier lijkt wat volgt een slakkengangetje te hebben. De prent herpakt zich in het laatste halfuur, wanneer de fantasie weer de bovenhand krijgt op het melodrama, maar dat is onvoldoende om de wrange smaak uit de mond te spoelen.
Erg jammer is dat, aangezien Faust voldoende troeven had om tot een belangrijke prent uit te groeien. De regie van Murnau is bijvoorbeeld om duim en vingers af te likken. Hij vindt een degelijk evenwicht tussen de groteske sequenties en de intiemere scènes. Je merkt echter ook dat de fantastische delen van het script zijn voorkeur wegdragen. De designs die hij en zijn team uit de mouw schudden lenen veel van visuele meesters als Rembrandt of Gustave Doré, maar vormden op hun beurt een inspiratiebron voor huidge cineasten als Tim Burton en Terry Gilliam. Zelfs Walt Disney keek goed naar Faust want zijn Nacht op de Kale Berg uit Fantasia recycleert een topscène uit Murnaus film: de Duivel die zijn vleermuismantel als een sinistere schaduw over een middeleeuws stadje werpt. Dat vele speciale effecten nu nog de vraag oproepen hoe ze werden gecreëerd, toont aan dat Murnau op visueel vlak zijn tijd ver vooruit was.

Als acteurregisseur weet hij echter minder van aanpakken. De wisselvalligheid van de performances drukt immers het niveau van de productie naar omlaag. Emil Jannings is weliswaar prima op dreef als Mephisto - alias De Duivel - maar Gösta Ekman slaagt er niet in waarachtige sympathie te creëren voor zijn Faust. Als zijn geliefde weet ook Camilla Horn niet de hartsnaren te beroeren. Als ze daar occasioneel toch in slaagt, is dat eerder de verdienste van de regie dan van haar vertolking. Aan te stippen valt ook dat in een bijrol 'Wilhelm' Dieterle opdraaft, die onder de ge-Amerikaniseerde naam William in de jaren dertig en veertig furore zou maken in Hollywood als regisseur van enkele uitstekende epische films.

Faust laat zich kortom het best bekijken als een aaneenrijging van intrigerende visuele ideeën maar mist cohesie om ook als een meeslepende film gecategoriseerd te worden. Dat de prent beschouwt wordt als sleutelfilm in het oeuvre van Murnau is niet onterecht - het zou de laatste Duitse film van de cineast zijn voor hij vertrok naar Hollywood en hij wilde zijn nieuwe bazen overtuigen van wat hij in zijn mars had - maar zijn meesterwerk is het geenszins. Wie echter zelf wil ervaren waarom de UFA-studio's halverwege de jaren twintig zo'n goede naam genoten, kan zich vergapen aan het productionele aspect van Faust. Dat gedeelte - en dat gedeelte alleen - is immers wél een meesterwerk.
BEELD EN GELUID
Hoewel het in de jaren twintig de gewoonte was dat meerdere negatieven gemaakt werden van een film om ook de buitenlandse cinema's van redelijk gave kopieën te kunnen voorzien, is duidelijk dat geen van allen vandaag nog in een goede staat waren. Krassen, grove korrel en een zwakke scherpte domineren kortom de beeldtransfer. Veel zal je de makers van de transfer wel niet kunnen aanwrijven, gezien het bronmateriaal waar ze mee te maken kregen, maar het beeld blijft niettemin een teleurstelling. Het geluid vormt minder een probleem, aangezien de soundtrack helemaal opnieuw is opgenomen voor de dvd-release. Toch ontbreekt het de track aan dynamiek en blijft onduidelijk wat de meerwaarde van de 5.1-track is t.o.v. het stereospoor.

EXTRA'S
Deze release bevat een tweede disk waarop de documentaire The Faust Masterpiece (53 min.) staat. De docu is redelijk droog en valt te veel in herhaling om echt inzicht te bieden in het maken van de film, ook al worden talloze interessante archiefdocumenten en fragmenten opgeduikeld. Het grootste probleem met deze extra is echter dat The Faust Masterpiece onderdeel vormt van een langere documentaire over Murnau - The Language of Shadows - waardoor een referentiekader ontbreekt. Naast de docu bevat de disk nog een stel Cross-promotionele Trailers.

CONCLUSIE
Faust, Eine Deutsche Volkssage overtuigt visueel, maar niet emotioneel. De knappe regie, decors en speciale effecten doen immers weinig terzake in het middendeel van de film, dat verzandt in een soms irritant melodrama. De beeldtransfer kan het slechte bronmateriaal niet in een klompje goud veranderen en de sountrack mist dynamiek. Als bonus biedt de dvd een documentaire over de film.