GAME OF THRONES - SEIZOEN 1 (BLU-RAY)
Bespreking door: Werner - Geplaatst op: 2012-03-16
SERIE
Als ik aan een bespreking begin, schets ik meestal eerst de korte inhoud van de reeks en voeg er achteraf enkele persoonlijke bedenkingen aan toe. Ik ga daarvan voor deze bespreking afwijken, want ik denk dat het eerst nodig is om het oeuvre van George R.R. Martin te situeren. In het moderne epische fantasy-genre is Martin één van de meest geroemde auteurs van het moment, die in één adem wordt genoemd met John R.R. Tolkien en Robert Jordan. Met A Game Of Thrones wordt het eerste volume van de monumentale, tot nog toe niet beëindigde boekenreeks A Song Of Ice And Fire verfilmd. Al sinds het verschijnen van het eerste deel heeft Martin verschillende aanzoeken om zijn werk te verfilmen afgeslagen, opwerpend dat alleen een zender als HBO over de nodige know-how beschikt om zijn glorieus met stromen bloed, tieten en full frontal nudity doorspekte oeuvre voldoende uit te werken. Zijn wens is bij deze vervuld. Als Martin-lezer van het eerste uur was ik natuurlijk brandend nieuwsgierig naar wat ze van het werk gemaakt hebben. Het resultaat overtreft mijn stoutste verwachtingen.
Bij aanvang van het verhaal hebben de zeven koninkrijken van het fictieve land Westeros jarenlang geleden onder de tirannie van koning Aerys Targaryen, die is afgezet door een coalitie van edele huizen, waaronder de huizen Stark, Baratheon, Arryn en Lannister. Als minst slechte keuze heeft het verbond gekozen om Robert Baratheon (Mark Addy) op de IJzeren Troon te zetten, en om de andere edele huizen te paaien heeft Robert een huwelijk gesloten met Cersei Lannister (Lena Headey), in ruil waarvoor het huis Lannister zijn aanspraken op de troon heeft afgestaan. Aangezien Cerseis tweelingsbroer Jaime (Nikolaj Coster-Waldau) koning Targaryen heeft vermoord en daarvoor de titel van Koningsmoordenaar kreeg opgeplakt, kon het huis Lannister normaal gezien aanspraak maken op de titel; Jaime heeft echter de kelk aan zich voorbij laten gaan.
De heerser van het noordelijke Winterfel is de charismatische en harde heer Ned Stark (Sean Bean), een man die leeft bij het principe dat de heerser die een oordeel over zijn onderdanen velt, ook degene moet zijn die het zwaard hanteert. Wanneer Ned een strafexpeditie opzet om een paar deserteurs te straffen, en zijn kinderen heeft meegenomen om hen zijn harde wet te leren, stoot zijn gezelschap op een pas gedode schrikwolf die toevallig evenveel jongen ter wereld heeft gezet als Ned kinderen heeft. Naast zijn zoon, de erfopvolger Robb (Richard Madden), zijn hoofse dochter Sansa (Sophie Turner), zijn minder hoofse dochter Arya (Maisie Williams), zijn speelse zoon Bran (Isaac Hempstead Wright) en kleuter Rickon (Art Parkinson) loopt er in de roedel zelfs een albinowolf rond, die perfect bij zijn bastaardzoon Jon Sneeuw (Kit Harington) past. Ned is ervan overtuigd dat de aanwezigheid van de wolvenjongeren een voorteken van de goden is en hij staat zijn kinderen toe om elk een wolf te adopteren als beschermengel.
Wie er echter zeker een beschermengel nodig heeft is hijzelf. Op een dag krijgt Ned in Winterfel bezoek van koning Robert, die hem vraagt om hem naar het hof van Koningslanding te komen en er de plaats in te nemen van de in mysterieuze en onopgehelderde omstandigheden overleden Jon Arryn, de vorige Hand des Konings. Tegen de zin van zijn vrouw Catelyn (Michelle Fairly) is Ned vastberaden om zijn kinderen mee te nemen naar het hof om ze in te wijden in de koninklijke gebruiken, en omdat Sansa is voorbestemd om uitgehuwelijkt te worden aan Roberts opvolger, zijn zoon Joffrey (Jack Gleeson). Vlak voor Neds vertrek maakt zijn zoon Bran echter een bijna dodelijke val vanaf de muren van Winterfel, nadat hij per toeval het geheim heeft ontdekt waarvoor Jon Arryn is moeten sterven: Jaime en zijn zus Cersei hebben een incestueuze relatie en de kinderen van Robert zijn feitelijk bastaarden. Niet op de hoogte hiervan, omdat Bran niet tijdig uit zijn coma ontwaakt, verlaat Ned Winterfel met zijn twee dochters en laat het beheer van zijn landerijen over aan Robb en zijn schildknaap Theon Grauwvreugd (Alfie Allen).
In Koningslanding aangekomen moet Ned echter tot zijn schande ondervinden dat Robert van zijn bestuur een potje heeft gemaakt en dat zijne majesteit zich tegenwoordig met niet veel meer onledig houdt dan met vreten en zuipen en op de wijven kruipen. Bovendien vertoont de schatkist, beheerd door Neds liefdesrivaal Petyr Baelish (Aidan Gillen), een klein groot tekort van zo'n zes miljoen goudstukken, voornamelijk verschuldigd aan Cerseis vader Tywin (Charles Dance) die nog altijd hoopt dat het koninkrijk als een rijpe appel in de schoot van één van zijn kinderen zal vallen. Dát Robert zich kapot regeert is niet het onderwerp van discussie, wel hoe lang het nog zal duren en wie er uiteindelijk zijn troon zal trachten in te nemen. Cersei is er al vast van overtuigd dat Ned Stark daarbij in de weg loopt en ze machineert om hem in diskrediet te brengen dat het geen naam heeft. De relatie tussen de Starks en de Lannisters wordt bovendien behoorlijk gespannen als Catelyn Stark Cersei en Jaimes broer, de dwerg Tyrion (Peter Dinklage), laat arresteren na een mislukte aanslag op haar en Bran. Catelyn reist met haar gevangene naar het oninneembare Adelaarsnest van haar zus Lysa (Kate Dickie), de weduwe van Jon Arryn, die achter het hele gebeuren in Westeros niet geheel onterecht één groot complot ziet.
Maar er zijn nog pretendenten voor de troon. De twee overlevende en verbannen kinderen van Aerys Targaryen, zijn zoon Viserys (Harry Lloyd) en zijn dochter Daenerys (Emilia Clarke) leven in ballingsschap in het oostelijke rijk Essos, in de villa van koopman Illyrio Mopatis (Roger Allam). Viserys droomt er nog altijd van om met een leger weer de zee over te steken en usurpator Robert uit het zadel te lichten, alleen heeft de bedelaar-koning geen nagel om aan zijn gat te krabben. Hij hoopt zijn zuster Daenerys te verkopen aan de woeste paardenheer Khal Drogo (Jason Momoa) en die toont wel interesse in iets jong en blond, maar het leger waarop Viserys hoopt krijgt hij niet. De Dothraki-paardenheren zijn er namelijk als de dood voor om de zee over te steken omdat ze menen dat water dat hun paarden niet kunnen drinken vervloekt is. Het enige wat hij met zijn gestook bereikt is dat Drogo met de dag kwader wordt en dat Viserys vergeet dat de Khal hem als een vlieg kan verpletteren als dat nodig is.
Neds bastaardzoon Jon, die als buitenechterlijk kind geen aanspraak kan maken op enige vorm van erfenis, heeft zijn diensten intussen aangeboden aan de Nachtwacht, ongebonden ridders in het noorden van Westeros die via een landsbrede muur het rijk verdedigen tegen het onheil ten noorden ervan. Naast een bende vogelvrijen huist er ook een soort van ondoden, die de Anderen worden genoemd, voor wie de dood slechts een overgangsfase is naar een bloeddorstiger bestaan. De soldaten van de Nachtwacht zijn een bende tuig van de richel van de ergste soort, want naast het feit dat ze door toetreding afstand doen van familie en bezit, worden ook al hun zonden uit het verleden uitgewist.
Met andere woorden, zoals de wapenspreuk van de Starks luidt, de winter komt eraan. In een wereld waarin seizoenen onbestemd lang duren en elkaar onverwacht afwisselen, staat de bevolking voor een grootse oorlog waarin de edele huizen machineren om de felbegeerde IJzeren Troon in hun bezit te krijgen. En als je het Spel der Tronen speelt, win je of sterf je...
Mogelijk bent u een beetje afgeschikt door de veelheid van personages uit de bovenstaande beschrijving, waarin hoop en al de plot van de eerste twee afleveringen uit de doeken wordt gedaan en waarin de echte actie nog moet beginnen. Ik durf zonder twijfel opperen dat Game Of Thrones één van de meest gedurfde projecten is die HBO ooit op het scherm heeft gebracht. Peter Jackson bewees met Lord Of The Rings dat fantasy ook sexy en hip kan zijn, maar ondanks het feit dat er aan de lopende band boeken in het genre gepubliceerd worden die gretig worden gelezen, wordt er slechts in schaarse gevallen een poging gedaan om dergelijk werk voor televisie te verfilmen. De keuze voor het werk van de in fantasykringen immens populaire George R.R. Martin, in een vorig leven broodscenarioschrijver van reeksen zoals The Twilight Zone en Beauty And The Beast, is waarschijnlijk geen toeval. Het moet voor de scenaristen namelijk belachelijk gemakkelijk zijn geweest om het briljante werk van Martin te bewerken voor een televisiescript. Het scenario verschilt nauwelijks op enkele punten en komma's van het boek. Martin werkt altijd met wisselende point of views, waarbij op de proloog na, die ook in de reeks als enige scène voor de opening credits wordt getoond, elk hoofdstuk vanuit het standpunt van een ander hoofdpersonage wordt geschreven. Alhoewel de Stark-familie vooral in het eerste boek het voornaamste focuspunt vormt, schrijft Martin ook hoofdstukken vanuit het standpunt van enkele van de antagonisten, waardoor alle karakters genuanceerd worden en eigenlijk, misschien op een eenzame uitzondering als Viserys Targaryen na, allemaal getoond worden met hun sterkte en hun zwakheid. Door zich zo sterk aan het bronmateriaal te houden, hebben de producenten aan een twintig à dertigtal hoofdpersonages dezelfde nuancering aangebracht.
En dat werkt. Martin was onder meer zeer van nabij betrokken bij de casting en voor de liefhebbers van de boeken is Game Of Thrones een reeks waarinj één voor één de personages worden geïncarneerd door acteurs van vlees en bloed die zo uit de boekenreeks lijken te stappen. Sean Bean (Lord Of The Rings) is wellicht de bekendste naam op de affiche, naast Mark Addy (The Full Monty), Lena Headey (300) en de hype van het moment volgend is ook een naam als Jason Momoa (Conan The Barbarian) in cultmilieus niet onbekend. De acteerprestaties zijn echter zodanig overweldigend dat slechts weinig hoofdrolspelers erin slagen om de overhand te halen; ze spelen elkaar gewoon van het scherm. Met één notoire uitzondering, die er misschien qua gestalte niet bovenuit steekt, maar alleszins wel in vermogen: dwergacteur Peter Dinklage (The Chronicles Of Narnia: Prince Caspian) die uiteraard wegens zijn kleine lichaamsbouw slechts voor een beperkt aantal rollen in aanmerking komt, is ronduit griezelig perfect als de ambiguë zuipende en neukende dwerg Tyrion Lannister, van wie het na vijf boeken nog altijd niet duidelijk is waar zijn loyaliteit ligt. Dinklage werd voor zijn prestatie onder meer bekroond met een Emmy Award voor beste mannelijke acteur in een bijrol. Er valt ook iets te zeggen voor de nogal intense rol van Emilia Clarke die gestalte geeft aan Daenerys, van wie ongeveer elke aflevering verwacht wordt dat ze minstens één scène butt naked speelt, wat ze met opvallend weinig schroom doet voor een actrice met slechts een beperkte ervaring en nauwelijks twee bijrollen in televisiereeksen op de kilometerteller. Clarke is overigens last minute van de reservebank gehaald nadat Tudors-actrice Tamzin Merchant buiten de prijzen viel.
Game Of Thrones is alleszins een reeks waarvan alle acteurs veel eer kunnen halen door ze op hun palmares bij te schrijven. De productiewaarde van de reeks ligt hoog; er wordt voor een televisieserie met geld voor speciale effecten gesmeten dat het niet meer fatsoenlijk is, waaronder matte paintings van burchten, bossen en de impressionante Muur waarbij het verschil tussen wat er op green screen is gefilmd en wat echt is, onder meer op Malta, in Marokko en in Noord-Ierland, nog nauwelijks van elkaar te onderscheiden is. Het sterkste aspect is echter het ijzersterke verhaal van Martin, waarvan elk detail, hoe insignificant ook, bijdraagt aan het geheel en de hoofse dialogen alles behalve stroef klinken. Het verhaal dendert als een trein, maar de makers weten de hoofd- toch van de bijzaken te scheiden, om uiteindelijk te eindigen in een chaotische finale die nog maar de opmaat is voor het tweede seizoen.
Om niet-liefhebbers van het genre toch ook over de streep te trekken: elementen als magie en dergelijke zijn misschien wel latent aanwezig, maar komen toch niet op de voorgrond; het verhaal draait om een gecompliceerde troonopvolging waarbij enkele families het beste voor hebben met het rijk, maar andere families desnoods het hele koninkrijk in oorlog storten voor hun persoonlijke eerzucht en de karaktergedreven machinaties van de hoofdpersonages zijn daar niet vreemd aan. Het idyllische plaatje van de streng maar rechtvaardige Ned die over zijn rijk Winterfel heerst en probeert een goede vader te zijn voor zijn vijf (wettige) kinderen en zijn bastaard, wordt op vreselijk dramatische wijze aan scherven geslagen, feitelijk omdat Ned zoveel eergevoel heeft dat hij het niet kan laten om het onrecht dat bepaalde personen in het rijk wordt aangedaan, langs zich te laten passeren alsof er niets gebeurd is. Net zomin als Battlestar Galactica kan beschouwd worden als de zoveelste ruimtetuigenshow, of 24 als een standaardpolitiefeuilleton, kan het niet om Martins werk af te doen als het zoveelste verhaaltje in een fictief middeleeuws wereldje waar goed het tegen slecht opneemt. Er zijn geen goeden en slechten, er zijn een hoop belangengroepen die elk vanuit hun perspectief de juiste logica nastreven, maar die daardoor de bevolking in een allesverscheurende oorlog meevoeren. Het is een parabel over een koning die uiteindelijk de rekening gepresenteerd krijgt voor zijn jaren van wanbeheer, waarbij hij zoveel geld heeft moeten lenen bij een adellijke familie dat daar de gedachte is gaan rijpen dat het helemaal niet zo erg zou zijn als de koning werd afgezet en één van hen de troon inneemt.
BEELD EN GELUID
Blijkbaar is er niet alleen een flinke hoeveelheid geld in de productie gepompt, maar zijn de resultaten ook nog goed op high-definition weergegeven. Game Of Thrones heeft zeker een filmisch uitzicht. Er zijn scènes waarin typisch veel grain zit, zoals de nachtelijke doortocht van Ned en Robert door de crypten van Winterfel, en heldere, vaak overbelichte scènes waarin alles er onnatuurlijk doods uitziet, zoals de wildernis waarin de Dothraki-paardenheren leven of de ondergesneeuwde velden in de buurt van de Muur. Van de diepste zwarttinten tot de onheilspellende sneeuwlandschappen, van het grauwe Noordlandschap tot het verbleekte Vaes Dothrak en het kleurrijke Koningslanding zijn de beeldtransfers consistent helder en contrastrijk. Details zijn overvloedig aanwezig: in bepaalde close-up kan je de stoppeltjes op de maar half geschoren baard van Tyrion Lannister tellen. Alleszins is dit een machtig mooie transfer waarin toch met een minimum aan middelen details zoals de eerste blik op de met glasramen versierde troonzaal in aflevering 3 of een massaspektakel zoals de fameuze eindscène van aflevering 9 bijdragen aan de spektakelwaarde. De afleveringen zijn ruim over vijf disks gespreid, waarbij de disks met extra's minder afleveringen bevatten, zodat de kwaliteit van de afleveringen optimaal blijft. Het DTS-HD MA 5.1-geluid is zeer goed afgemixt en effecten zoals een galm op de binnenplaats van Slot Zwart, het ijle krassen van de raven van Winterfel, het ambiënte geluid van het broeierige Koningslanding en de gierende wind in de open gevangenis van Adelaarsnest komen extra goed uit de verf. Een voorbeeld van een zeer goede kanaalscheiding vinden we in de scène waarin Gregor Clegane op een toernooi tenmidden van zowel juichende als hun afkeer uitende toeschouwers met één houw een paard onthoofdt. De echo's in de hallen van de kastelen, het druipen van de stenen in de gevangeniscellen en de broeierige atmosfeer in de tenten van de Dothraki worden allemaal perfect door zijdelings geluiden opgeroepen. De meeslepende soundtrack van Ramin Djawadi (Prison Break) geeft het geluidsveld nog wat extra klank. Voorts nog een woordje over de vertaling: zeker in het begin valt al meteen op dat sommige plaats- en eingennamen juist vertaald zijn (zo wordt King's Landing Koningslanding, Greyjoy Grauwvreugd en nog zo'n paar). Andere namen blijven onvertaald, zoals The Eyrie, Renly, Tully en Tarly, die plots vanaf aflevering 6 toch ook in de ondertiteling Het Adelaarsnest, Renling, Tulling en Tarling heten. De vertalers hebben dus wel degelijk de boeken gelezen, maar ze zijn in de eerste paar afleveringen nog niet goed wakker.
EXTRA'S
Deze luxueuze boxset bevat heel wat extra materiaal. Enige minpuntje is dat deze disks qua nag screens toch wel alles overtreffen wat er ooit is uitgebracht; er zit voorwaar een waarschuwing (!) in dat, als je de menu's in het Engels wil, je de Blu-rayspeler op Engels in moet stellen. Voor deze toch wel zéér relevante en dringende boodschap mogen we elke keer als we de disks herstarten extra vijftien seconden wachten. En dan hebben we het nog niet gehad over het ellenlange HBO-logo. Maar kom... Zeven van de tien afleveringen zijn voorzien van een audiocommentaar. Er wordt gezorgd voor afwisseling in de sprekers, maar de klapper is natuurlijk de commentaartrack bij de aflevering The Pointy End, waarin George R.R. Martin zélf aan het woord komt, en uitgebreid mag zeggen van wat hij van het eindresultaat vindt. Daarnaast komen vooral producenten/auteurs David Benioff en D.B. Weiss aan het woord, enkele kleinere crewleden en voor de rest heel veel castleden, zoals Lena Headey (Cersei), Mark Addy (Robert), Sophie Turner (Sansa), Maisie Williams (Arya), Nikolaj Coster-Waldau (Jaime Lannister), Isaac Hempstead Wright (Bran), Peter Dinklage (Tyrion), Emilia Clarke (Daenerys), Harry Lloyd (Viserys)... de enige grote naam die op het lijstje ontbreekt is Sean Bean.
Alle disks bevatten In-Episode Guides. Daamee kan je pop-upvensters oproepen over de personages en plaatsen die net op dat ogenblik in de aflevering te zien zijn. De pop-upvensters veranderen voortdurend van inhoud, zodat je nergens per ongeluk op een spoiler stoot. De Complete Guide To Westeros laat u kennismaken met de voorgeschiedenis van de huizen, die aan de hand van een soort diaprojectie getoond worden. Deze 24 mini-documentaires schetsen voornamelijk de achtergronden, mythen en legenden, koningshuizen, etcetera, wat je normaal in de boeken typisch in de appendices terugvindt. Als vertellers van de kleine documentaires zijn leden van de cast opgetrommeld. Alle afleveringen bevatten nog een samenvatting/Preview.
Disk 1 bevat een reeks Character Profiles (30:42) waarin 15 van de hoofdpersonages zich voorstellen. Disk 3 is de vreemde eend in de bijt. De disk bevat maar één aflevering, A Golden Crown, maar ook een soort picture-in-picture-track, namelijk Anatomy Of An Episode: A Golden Crown (1:00:31) waarin deze pivotale aflevering helemaal wordt ontvleesd en voorzien van de nodige stukjes interview, footage van achter de schermen en commentaren. We begrijpen tevens dat zulks niet mogelijks was voor alle afleveringen, ook al omdat dan "het speciale" eraf zou zijn en dat er dan veel minder werk in gestopt zou zijn dan in de éne aflevering die nu tot op het bot geanalyseerd wordt. Overdaad schaadt, dit is een mooie gulden middenweg.
De rest van de documentaires staat op disk 5. In Making Game Of Thrones (30:02) zien we een nogal veel omvattende documentaire waarin Martin, de cast en de crew hun visie op het productieproces geven. Een ultieme making-of-documentaire is het net niet geworden en je zit na het bekijken ervan zeker als fan nog vol vragen. De reeks is echter nog niet ten einde en het is begrijpelijk dat de makers zeker vanaf reeks 1 het achterste van hun tong nog niet laten zien. From The Book To The Screen (5:14) is een beetje een overbodige featurette want al wat hier gezegd wordt komt - soms letterlijk - uit de eerste, langere documentaire. Creating The Show Open (5:07) is een mooie verklarende compagnon bij de openingscredits, waarbij ons wordt uitgelegd op welke details we allemaal moeten letten, zoals de aanwezigheid van de zegels van elk huis, zowel op de steden als bij de namen van de acteurs die over het scherm rollen. Het idee is dat we een 3D-computergestuurd model krijgen van de landkaarten van Westeros en Essos, niet aan de buitenkant van een sfeer geplakt maar aan de binnenkant, met een soort van astrolabium in het midden, dat de zon moet voorstellen. In vogelvlucht zien we dus de kaart en zien we de relevantste gebouwen eruit oprijzen door een mechanisch systeem. Maar vergis u niet: het hele filmpje is computergestuurd. Desondanks was het op de Emmy's goed voor "beste openingsscène". Creating The Dothraki Language (5:27) is een bijdrage over het tot leven wekken van een dode kunsttaal die regelmatig wordt gebruikt in de reeks - dankzij de wonderen van Blu-ray staan de Engelse vertalingen niet op het beeld maar zijn ze vervangen door gewone Nederlandse ondertiteling. The Night's Watch (8:06) biedt ons dan weer een kijkje op de soldaten van de Nachtwacht, die ons samen met auteur Martin vertellen wat voor monsters en verschrikkingen ten noorden van de Muur ons nog allemaal staan te wachten in de volgende boeken. De disks zijn nog voorzien van zes easter eggs, die redelijk moeilijk te vinden zijn (tenzij u komt spieken natuurlijk).
De set wordt geleverd in een doos met mooie reliëfopdruk, met daarop de zegels van de verschillende koninklijke huizen. Naast een mooie opklapbare hoes bevatten de disks ook nog mooi artwork,met opdruk van de schilden van de huizen Lannister, Baratheon, Stark, Targaryen en Arryn. Er zit ook nog een klein boekje bij met een niet te versmaden familiestamboom van de voornaamste adellijke families.
Wie deze disks bestelde bij Amazon.co.uk, kreeg er nog een extraatje bij, namelijk een disk met de korte documentaire Creating The Visual Effects (17:49). Een spoiler-warning is op zijn plaats, want we zien hierin onder meer hoe [spoiler]de draken van Daenerys uitkomen en hoe de scène is gefilmd waarin Ned Stark wordt onthoofd[/spoiler]. Daarnaast krijgen we ook een hoop informatie over hoe men getracht heeft de bluescreenmaquettemodellen van bijvoorbeeld De Muur zo goed mogelijk aan te laten sluiten bij de partiële sets.
CONCLUSIE
Game Of Thrones is zowat de innoverendste televisiereeks van de afgelopen tien jaar. Eindelijk wordt een populaire fantasyboekenreeks verfilmd zoals het hoort: in een televisieserie eerder dan in een film, om alle details overeind te houden, met heel weinig ruimte voor liberalere adaptaties en vooral gebaseerd op een werk dat in literaire kringen zijn sporen al heeft verdiend. Martin had gelijk als hij stelde dat alleen HBO dit tot een goed einde kon brengen. Bij mij komt, denkend aan de reeks, het beeld op van een zodanig rijp stuk fruit waar langs alle kanten het sap afdruipt. Naast knappe visuals is de reeks ook intelligent, uitdagend en genuanceerd genoeg opdat je je betrokken zou voelen bij de lotgevallen van de leden der verschillende Huizen. De Blu-ray is absoluut hoogwaardig materiaal; Warner wil van deze release hét paradepaardje van het jaar maken en dat schijnt nog aardig te lukken ook.
