Mala Noche (Slechte Nacht) is de debuutfilm van regisseur Gus Van Sant die 5 jaar later redelijk wat bijval oogstte met de tot cultfilms uitgegroeide Drugstore Cowboy (1989) en My Private Idaho (1991), gevolgd door Good Will Hunting (1997), het vrij zoete Finding Forrester (2000), het technisch gedurfde Elephant (2003), het eerder ontgoochelende Kurt Cobain-drama Last Days (2005) en het aangrijpende en bloedeerlijke drama Milk (2008) over het leven van Harvey Milk, de voorvechter voor homorechten in Californië die op gewelddadige manier werd vermoord. De appreciatie voor Van Sants werk is altijd wisselvallig geweest, want z’n scenario’s werden vaak verwaarloosd ten voordele van de visuele en technische kant van de zaak waardoor hij vooral goed ligt bij collega’s en gelijkgestemden, terwijl hij het grote publiek veel minder kon bekoren. Dat hij in staat is om een commercieel succes te maken bewees hij overigens met Finding Forrester, maar die film is eerder een buitenbeetje in z’n oeuvre en niet noodzakelijk het soort productie dat hij bij voorkeur wil maken.

Mala Noche is in zwart-wit gedraaid waardoor de gore zelfkant van Portland, Oregon, anno 1975 zo veel beter in de verf wordt gezet, want de illegale Mexicanen komen niet meteen in het beste milieu terecht zonder geld of uitzicht op betaald werk. De sfeer is grimmig en onzeker, dat laatste vooral vanuit het standpunt van Walt, en de bizarre situaties waarin hij verzeild geraakt heeft hij tenslotte alleen aan zichzelf te danken. De jonge Mexicanen hebben niets te verliezen en dus zoeken ze de pret waar normale burgers ze niet vermoeden en vooral Walt mag zich telkens opnieuw verbazen over hun aparte interesses. Ze zijn niet in staat om normaal te functioneren, zegt hij daarover tegen z’n vriendin Betty (Nyla McCarthy), en seksueel zijn ze zeer eenzijdig. Dat Johnny en Roberto niet met verliefdheid of seks maar met overleven bezig zijn, dat dringt niet tot Walt door, want als goedverdienende Amerikaan heeft hij nauwelijks een idee met welke materiële en praktische problemen immigranten geconfronteerd worden.

   

Gus Van Sant en z’n cameraman John Campbell (Even Cowgirls Get The Blues, 1993) zoemen in Mala Noche vooral in op de haperende intimiteit en de gefrustreerde gevoelens van hun hoofdpersonage. De scènes zijn doorspekt met niet altijd even evidente close-ups in het appartement en de winkel van Walt en één keer zelfs met een panoramische opname van een wijds landschap, terwijl de scènes vóór en na in de binnenstad van Portland gesitueerd worden! Een detail, maar wel eentje dat een aandachtige kijker opvalt. Voor de rest kiest de regisseur voor een tempo dat gelijke tred houdt met het leven in een stad en gebruikt hij een voice-over om te voorkomen dat de actie stilvalt, want die laat hem toe om snel door allerlei situaties te bladeren en van de ene naar de andere te switchen. Dat is vooral nodig omdat er in Mala Noche al bij al niet zo veel gebeurt ook al wordt een heel andere indruk gewekt. In de nerveuze aanpak met het vaak harde contrast tussen licht en schaduw en de vaak verwrongen camerahoeken naar Duitse voorbeelden is in elk geval Van Sants later stijl al heel goed zichtbaar en dat is wellicht de grootste verdienste van Mala Noche.

Samengevat betekent dit dat Mala Noche verre van een perfecte film is. De beste performance komt op het conto van Tim Street die de ontgoocheling van het hoofdpersonage Walt vrij goed tot uitdrukking brengt, terwijl het finaal niet echt duidelijk is of zijn gevoelens gemeend zijn of dat er sprake is van een poging tot misbruik van een voor de tegenpartij onfortuinlijke situatie. Zijn tegenspelers Doug Cooeyate (Johnny) en Ray Monge (Roberto) zijn niet meer dan pionnen op een schaakbord en van groot acteerwerk is hoegenaamd geen sprake. Beide mannen blijven de hele film lang vrij onsympathiek en zelfs Walt heeft moeite om bij de toeschouwer in de gratie te komen. De toon in Mala Noche is bovendien eerder negatief zonder uitzicht op een positieve evolutie. Het is wellicht een trouw portret van de periode waarin de feiten zich afspeelden in Portland, Oregon, maar een aantrekkelijke film levert het niet noodzakelijk op.