Mede door de controverse in de media, kon de tv-serie Holocaust destijds op grote belangstelling rekenen bij het publiek. De materie lag gevoelig, want slachtoffers én beulen leefden nog en bovendien was het gevoel gegroeid dat niet alleen de nazi’s schuldig waren, maar ook degenen die hadden geweigerd om vluchtende joden tot hun land toe te laten en vooral degenen die al heel vroeg op de hoogte waren van wat er in de concentratiekampen aan de hand was en toch niets hadden ondernomen om de massamoorden een halt toe te roepen. De betrokkenen op hun beurt sabelden de tv-serie in vele gevallen neer omdat ze bijlange na niet in de buurt kwam van de realiteit die zoveel keren heftiger en gewelddadiger was, waarbij ze zich schijnbaar niet eens afvroegen of het grote publiek die onmenselijke beelden wel aan zou kunnen. De makers van Holocaust hebben het probleem opgelost door te kiezen voor een tv-serie met nauwelijks vijf afleveringen, maar omdat elke aflevering de lengte van een bioscoopfilm heeft kunnen de gekozen thema’s uitgebreid toelichten en in beeld gebracht worden. Waar het scenario dat toeliet zijn originele foto’s en zwart-witopnamen van de transporten, de mishandeling én het ombrengen van Joden toegevoegd om de kijker er attent op te maken dat hij naar de dramatisering kijkt van waargebeurde feiten die niets aan de verbeelding overlaten.

De tv-serie van regisseur Marvin J. Chomsky begint in 1935 op het huwelijksfeest van de blonde Inga Helms (Meryl Streep) en de goeduitziende Karl Weiss (James Woods), oudste zoon van de geassimileerde joodse arts Josef Weiss (Fritz Weaver) en z’n vrouw Bertha. De beide families zijn opgetogen over de keuze van hun kinderen, maar Heinz Muller, een bloedverwant van Inga’s vader, laat er geen misverstand over bestaan: dit huwelijk had niet gesloten moeten worden, want de Führer zal binnen zeer korte tijd gemengde huwelijken van christelijke meisjes met joodse mannen verbieden. Maar daarover maken de Helms’ en de Weiss’ zich geen zorgen, want de geruchten doen de ronde dat de ambities van Adolf Hitler geen lang leven beschoren zullen zijn. Een aantal jaren blijft het vrij rustig, ook al draait de propagandamachine van de nazi’s op volle toeren en nemen de pesterijen tegen joden toe, maar plannen om Duitsland te verlaten wijst Bertha Weiss (Rosemary Harris) systematisch van de hand, want zij zijn Duitse staatsburgers en Duitsland is hun vaderland. Na de incidenten tijdens de Kristallnacht van november 1938 verandert de situatie evenwel drastisch: Josef Weiss mag geen arische patiënten meer behandelen en kort nadien zetten de nazi’s hem op transport naar zijn geboorteland Polen waar hij lid wordt van de Jodenraad in het getto van Warschau. Later voeren de nazi’s hem af naar Auschwitz waar hij net zoals z’n vrouw en z’n dochter Anna (Blanche Baker) wordt vergast. Karl Weiss, kunstschilder van beroep, wordt op straat gearresteerd en naar Buchenwald gestuurd waar hij in het kunstatelier aan de slag kan. Z’n vrouw Inga probeert via brieven contact met hem te houden, maar daarvoor betaald ze een hoge prijs, want Heinz Muller (Tony Haygarth) laat zich door de jonge vrouw in natura betalen. Uiteindelijk zal Inga maar een oplossing zien om bij haar man te zijn: ze laat zich interneren in Buchenwald.

De in 1935 pas afgestudeerde advocaat Erik Dorf (Michael Moriarty) is geen onbekende voor Josef Weiss, want zijn ouders raadpleegden hem regelmatig in z’n functie van huisarts, een ook Erik en z’n vrouw Martha komen regelmatig bij Josef Weiss op consultatie. Wegens de hoge werkloosheid zijn het echter moeilijke tijden voor jongafgestudeerden in Duitsland en na veel aandringen van z’n ambitieuze echtgenote neemt Dorf een baantje aan bij de SS waar hij in zeer korte tijd carrière maakt. Z’n chef Reinhard Heydrich - in 1941 door Hermann Göring belast met het zgn. Jodenvraagstuk -  geeft hem de leiding over het uitroeiingprogramma in de concentratiekampen. Josef Weiss die hem na de arrestatie van z’n zoon Karl smeekt om tussenbeide te komen, gaat met lege handen naar huis en later als hijzelf naar Polen uitgewezen wordt, kijkt Erik Dorf opnieuw de andere kant op. Hij mag dan stilaan een belangrijke figuur in de rangen van de SS zijn, hij beseft dat er niet veel nodig is om die status te verliezen. Van een onbeduidende jonge advocaat die beweerde neutraal te staan ten opzichte van dé joden, groeit Erik Dorf in een paar jaar tijd uit tot de rechterhand van Reinhard Heyrich, de man die bekend stond als Het Blonde Beest en De Slager van Praag.

De familie Weiss is uiteraard een groep fictieve personages. Maar door de bijzonder samenstelling van het gezin kan regisseur Marvin J. Chomsky het verhaal over de discriminatie, de stigmatisering, de deportatie en de uiteindelijk opruiming van meer dan zes miljoen joden vertellen én tegelijk nog een aantal kleinere wetenswaardigheden onder de aandacht brengen, zoals bijv. het feit dat niet alle joden zich als vee naar de slachtbank hebben laten leiden, want Rudi, de jongere zoon van Josef en Bertha Weiss, duikt onder na de arrestatie van zijn broer Karl en komt in Oekraïne terecht waar hij zich aansluit bij het verzet tegen de nazi’s. Via het personage Erik Dorf gunt de regisseur de kijker een blik achter de schermen van het perfect georganiseerde uitroeiingsysteem dat begon met haast onschuldige provocaties tegen winkeliers tijdens de Kristallnacht en dat via het Berufsverbot evolueerde tot georganiseerde deportaties naar het oosten waar men systemen uitprobeerde om zich op een efficiënte manier van de lijken te ontdoen. In Babi Yar (een ravijn in de buurt van het Russische Kiev) werden meer dan 100.000 joden vermoord (sommige bronnen spreken over minstens 250.000 doden) en in grote kuilen begraven. Toen het duidelijk was dat Duitsland de oorlog zou verliezen, werden de lijken opgegraven en massaal in openlucht verbrand, maar ondertussen had men in Auschwitz II een reeks succesvolle experimenten met Zeyklon B achter de rug en was men er in staat om per dag meer dan 6000 lijken te verbanden in gespecialiseerde ovens en dat allemaal in een tijdspanne van nauwelijks 5 jaar. Zou de Tweede Wereldoorlog anders zijn afgelopen mochten de nazi’s al hun energie in de oorlogsvoering hebben gestopt in plaats van zich bezig te houden met het vermoorden van miljoenen onschuldige mensen?

De meeste hoofdrolspelers in de tv-serie waren destijds bekend van andere tv-series en tv-films in Amerika en Engeland en zouden dat nadien ook grotendeels blijven, zoals Joseph Bottoms (Rudi Weiss), Robert Stephens (Uncle Kurt Dorf), die tussen 1987 en 1995 nog een aantal keren in films te zien was, Sam Wanamaker (Sam Weiss) die u o.a. aan het werk kon zien in Death on the Nile (1978), David Warner (Heydrich) in een kleine rol in Titanic (1997) en Fritz Weaver (Joseph Weiss) in een enkele aflevering van Falcon Crest (1982), Murder, She Wrote (1987) en Matlock (1989). Rosmary Harris (Bertha Weiss) deed het een stuk beter met rollen in o.a. Boys from Brazil en later in Spiderman (2002) en Spiderman 2 (2004), terwijl Liverpudlian Tony Haygarth (Heinz Muller) met z’n boeventronie een vrij indrukwekkende carrière in bioscoop- en tv-films en -series uitbouwde. Zo was hij te zien in Clockwise (1986) naast o.a. John Cleese, in de tv-series Ruth Rendell Mysteries (1990) en Bleak House (2005), in de tv-film Under the Greenwood Tree (2005) en leende hij z’n stem aan het figuurtje Mr. Tweedy in Chicken Run (2000). Voor één van de drie hoofdrollen in Holocaust werd de jonge acteur James Woods gecast die geen onbekende was voor filmliefhebbers. In het prille begin van z’n carrière trad hij nl. op in films van o.a. Elia Kazan (The Visitors, 1972), Sydney Pollack (The Way We Were, 1973), Karel Reisz (The Gambler, 1974), Arthur Penn (Night Moves, 1975) en Robert Aldrich (The Choirboys, 1977). In Holocaust zet Woods de sterke en opmerkelijk rol neer van de joodse kunstenaar Karl Weiss die kort na z’n huwelijk in Buchenwald belandt en later in Theresienstadt, waar hij betrapt wordt met tekeningen over de gruwelen van de naziconcentratiekampen. Hij wordt er gefolterd, maar weigert te vertellen of er nog meer tekeningen zijn. Ik was voor één keer geen lafaard, zal hij daarover nadien zeggen terwijl Inga z’n gebroken vingers verzorgt. Verrassend genoeg kwam Woods grote doorbraak pas, na Holocaust, nl. in 1979 met z’n rol als koele killer in The Onion Field van regisseur Harold Becker. U zag hem nadien nog in Once Upon a Time in America (1984) van Sergio Leone en in Salvador (1986) van Oliver Stone, waarvoor hij een Oscar-nominatie in de wacht sleepte in de categorie beste mannelijke hoofdrol.

Michael Moriarty (Erik Dorf) had al vroeg in z’n carrière een Tony Award te pakken voor zijn hoofdrol in de toneelproductie Find Your Way Home (1974) én twee Emmy Awards (beste bijrol in drama en beste bijrol van het jaar) voor zijn optreden in de tv-film The Glass Menagerie (1974) naar een toneelstuk van Tennessee Williams. In 1978 kreeg hij z’n derde Emmy Award voor z’n rol in Holocaust, een terechte bekroning, want Erik Dorf is zeer duidelijk het sterkste personage in de serie en dat is niet alleen het gevolg van de evolutie van het karakter, maar minstens zoveel van de manier waarop Michael Moriarty de meedogenloze nazi-officier gestalte geeft, want de minzame en aan zichzelf twijfelende kerel evolueert op korte tijd van brave echtgenoot en jonge advocaat met ambitie tot een doodernstige strateeg en massamoordenaar voor wie het beslissen over leven of dood niet meer is dan een zoveelste weloverwogen stap in z’n carrière. Erik Dorf is een monster dat zich door niets of door niemand nog de les laat spellen en dat geen kritiek meer verdraagt, want de twijfel heeft plaats gemaakt voor de overtuiging dat de joden een bedreiging zijn voor Duitsland en dat ze dus moeten worden uitgeroeid. Tegen een dergelijke overtuigende acteerprestatie is zelfs Meryl Streep niet opgewassen, want zij had nog maar een jaar eerder haar debuut gemaakt in de bioscoopfilm Julia (1977) na een opmerkelijke prestatie in de tv-film The Deadliest Season (1977) waarin ze de rol van Sharon voor haar rekening nam, de echtgenote van hoofdpersonage Gerry Miller, en die rol werd gespeeld – het kan geen toeval zijn – door Michael Moriarty! In Holocaust kruipt Meryl Streep in de huid van Inga Helms die moet toezien hoe haar joodse echtgenoot het slachtoffer wordt van de naziterreur. Met de kleine, maar belangrijke rol uit haar filmdebuut Julia trok ze de aandacht van de producenten van de tv-serie en dat leverde op, want ze maakt van Inga Helms een lief en behulpzaam meisje dat tegelijk koppig en volhardend is en bereid om heel ver te gaan opdat ze bij haar geliefde kan zijn, ook al heeft die het heel erg moeilijk met de keuzes die ze maakt. Het gemak waarmee Meryl Streep vastberadenheid combineert met warme emotie en kwetsbaarheid werd haar handelsmerk en leverde haar datzelfde jaar nog een rol op in The Deer Hunter naast Robert De Niro (Raging Bull, The Mission) en John Cazale (The Godfather I & II), waarvoor ze een Oscar-nominatie kreeg (beste actrice in een ondersteunende rol), een hele prestatie als je beseft dat The Deer Hunter haar tweede bioscoopfilm was.

Holocaust van regisseur Marvin J. Chomsky was de eerste grote dramatische productie over het onfortuinlijke lot van de joden tijdens W.O.II en de barbaarse tactieken van de nazi’s. Ondanks de kritiek van tegenstanders en kampoverlevenden zorgde de tv-serie ervoor dat het onderwerp in het centrum van de actualiteit kwam en dat meer overlevenden van de kampen de moed vonden om hun eigen verhaal wereldkundig te maken, waarmee het doel van de makers uiteindelijk toch werd bereikt.

BEELD EN GELUID
Voor de dvd-release is de tv-serie helemaal opgeknapt. Het beeld is af en toe een beetje soft en de kleuren zijn niet altijd even fel, maar van ongerechtigheden en beschadigingen is geen sprake. Anno 1978 werden tv-series in het 1.33:1-formaat gedraaid en dat is een beetje jammer met onze veel bredere schermen, maar daar kan u beslist mee leven. Het geluid staat in z’n originele 2.0-formaat en gezien de beperkte effecten in deze tv-serie is dat voldoende.