:: BESPREKINGEN ::
DVDInfo.be >> Bespreking >> ZERO DARK THIRTY
ZERO DARK THIRTY
Bespreking door: William - Geplaatst op: 2013-09-09
FILM
Vlaanderen heeft Fien Troch, Nederland heeft Nanouk Leopold en de Amerikanen hebben Kathryn Bigalow. De vergelijking gaat naar uw smaak misschien niet helemaal op, maar het zijn drie vrouwelijke regisseurs die eerlijke films maken en bovendien voldoende spanning en nieuwsgierigheid creëren waardoor ze het verschil maken in een business die hoofdzakelijk gedomineerd wordt door de zoektocht naar makkelijk en snel geld. In tegenstelling tot haar beide Europese collega’s heeft Bigalow echter een Oscar voor beste regisseur op zak voor haar film The Hurt Locker uit 2010, wat niet alleen te maken heeft met budgetten, want 45 miljoen dollar kan je moeilijk een torenhoog bedrag noemen als je het vergelijkt met wat blockbusters in Hollywood tegenwoordig kosten. Als Kathryn Bigalow meer in de schijnwerpers staat dan Troch en Leopold, dan is dat wellicht het gevolg van de onderwerpen die ze voor haar recente films koos, want met verhalen over conflicten ten oosten van de Middellandse Zee, gecombineerd met het 9/11-syndroom houdt ze de vinger stevig aan de pols van de Amerikaanse buitenlandse politiek en de Amerikaanse samenleving in z’n geheel.

 

In Zero Dark Thirty richt ze haar blik op Afghanistan en Pakistan en vooral op de zoektocht naar Osama Bin Laden die ondanks de inzet van grote middelen (en miljarden dollars) na 9/11 niet kon worden gevat en wiens verblijfplaats schijnbaar onmogelijk te achterhalen was, ondanks vele getuigenissen (spontaan of na marteling) en ontelbare spionnen en informanten in beide Arabische landen en daarbuiten. Terwijl Bigalow en scenarist Paul Beal een scenario schreven over de Amerikaanse militaire actie in 2001 tegen een grottencomplex in het Afghaanse Tora Bora dat als uitvalsbasis dienst deed voor Taliban en Al Qaida, werd Osama Bin Laden op 2 mei 2011 door Amerikaanse Navy Seals doodgeschoten in z’n zwaarbeveiligde huis in de Pakistaanse stad Abottabad. Dat veranderde Bigalows en Beals plannen. Ze gingen meteen aan de slag om de zoektocht te reconstrueren. Daarvoor kon Paul Beal een beroep doen op informatie van de CIA, door de Republikeinen als top secret bestempeld en dus ongeoorloofd, door anderen als een in de steigers staande reclamespot voor president Obama. Nog voor Zero Dark Thirty in de zalen kwam was er m.a.w. sprake van een controverse in politiek en media. Sony, met wie Bigalow in zee was gegaan voor deze productie, besloot daarop om de release uit te stellen tot na de Amerikaanse presidentsverkiezingen, maar dat gebaar kon de protesten nauwelijks fnuiken, want de zgn. martelscènes in de film (o.a. waterboarding) werden door de tegenstanders geïnterpreteerd als het goedkeuren van dergelijke praktijken óf als het besmeuren van het imago van de CIA. In de States kreeg Zero Dark Thirty uiteindelijk een coast-to-coast-release, want headlinenieuws trekt nu eenmaal de aandacht, waardoor de film (zes nominaties, maar een povere Oscar voor geluidsmontage) het beter deed aan de Amerikaanse bioscoopkassa’s dan The Hurt Locker destijds.

 

De jonge CIA-agente Maya Lambert wordt naar Afghanistan gestuurd om mee te werken aan de zoektocht naar Osama Bin Laden of minstens naar figuren uit z’n directe omgeving die de CIA naar zijn schuilplaats kunnen leiden. Ze heeft er geen vermoeden van dat ze tien jaar aan het project zal werken, want het wordt een karwei van vallen en opstaan en terwijl de speurtocht nauwelijks opschiet vallen er regelmatig doden in New York, Londen en af en toe in een Amerikaanse ambassade in het Midden-Oosten. De frustraties lopen hoog op, want niemand van de 20 gevangengenomen moslimextremisten leidt de speurders in de goede richting, ondanks zware mishandelingen, psychologische druk en vele slapeloze nachten. Als een arts in Jordanië spontaan z’n medewerking aanbiedt – voor de luttele prijs van 25 miljoen dollar! – vatten de CIA-agenten moed, maar niet lang nadien worden ze op een afgelegen afspraakplaats allemaal uitgeroeid: een valstrik van Al Qaida. Maya staat er vanaf dan zo goed als alleen voor. Ze raakt geobsedeerd door een Al Qaida-medewerker die onvindbaar blijkt te zijn, doch een jonge medewerkster zorgt voor een verrassing als ze zijn schuilnaam verbindt aan een foto uit het CIA-archief die iedereen over het hoofd heeft gezien. Het spoor leidt naar Saoedi-Arabië en vandaar naar een huisvrouw in Pakistan met acht zoons, van wie eentje de aandacht trekt omdat hij af en toe z’n moeder belt vanuit een dichtbijgelegen telefooncel, maar haar vertelt aan de andere kant van Pakistan te zijn op dat moment. De jacht is geopend op wat hopelijk een belangrijke boodschapper van Osama Bin Laden is. Althans, dat kunnen Maya Lambert en haar team alleen maar hopen...

 

Spannend, snoeihard en zonder ook maar één overbodige scène, zo kan je Kathryn Bigalows Zero Dark Thirty het best van al omschrijven. Meer dan 150 minuten houdt de regisseur de kijker aan z’n stoel gekluisterd. Verwacht geen film met fors uitgediepte karakters, want in dit geval zijn vooral de psychologie van de groep en het vooropgestelde doel belangrijk, terwijl de actie afgewisseld wordt met overlegrondes tussen de CIA-medewerkers en gesprekken met hun chefs ter plekke en in Washington. Jessica Chestain (Mama, 2013; The Help, 2011) krijgt een centrale rol in het scenario. Haar personage Maya begint eerder schuchter aan de opdracht, ze draait het hoofd wel een keertje weg tijdens een waterboardingscène, maar over haar capaciteiten bestaat geen twijfel: in Washington wordt ze als keihard omschreven. Als ze er in de tweede helft van de film alleen voor staat is ze een rijpere vrouw geworden die er niet voor terugdeinst om haar directe chef onder druk te zetten: ze is er voor 100 procent van overtuigd dat ze Osama Bin Laden dicht op de hielen zit en ze eist voldoende medewerkers om het karwei te klaren. Nog meer dan 129 dagen wordt ze evenwel aan het lijntje gehouden na de ontdekking van het huis in Abottabad waar zich een onbekende man schuilhoudt die misschien Bin Laden is, maar die volgens haar chefs en collega’s ook een andere Al Qaida-leider kan zijn. Uit protest schrijft ze elke dag met rode stift het aantal dagen sinds de afronding van het onderzoek op het raam van het kantoor van haar baas. Jessica Chestain voert een sterke vrouw op, een CIA-agente die haar dossier door en door kent en die ervan overtuigd is de schuilplaats te kennen van de meest gezochte vijand van de VS. Soms twijfelt Maya, en als haar beste collega tijdens een aanslag om het leven komt en drie kleine kinderen achterlaat, wordt ze mentaal platgeslagen, voor even, want tegelijk stimuleert het haar vastberadenheid om de daders te vinden en hun opdrachtgever te verpletteren. Jessica Chestain overtuigt op elk moment.

 
 

Een interessante bijrol is er voor Jason Clarke (Swerve, 2011) in de rol van CIA-ondervrager Dan, een man die bereidt is om om geweld te gebruiken en zijn slachtoffers te martelen. Maar z’n praktijken leveren uiteindelijk niets op, waarmee de regisseur de nutteloosheid van martelpraktijken in de kijker plaatst. Jennifer Ehle (Pride and Prejudice, 1995) kruipt in de rol van Maya’s collega Jessica die al langer deel uitmaakt van het CIA-team in Afghanistan en dus veel beter op de hoogte is van de situatie ter plekke. Dat precies zij zich in een val laat lokken door een Jordaanse arts in dienst van Al Qaida is dan ook een totale verrassing, vooral voor Maya die beseft dat het gevaar om elke hoek lonkt, wat ze trouwens zelf ervaart als ze op een keer op het moment dat ze de ambassade in haar witte autootje verlaat van op korte afstand beschoten wordt door twee moslimextremisten die haar niet louter proberen te intimideren. Je staat op hun lijst, zegt een collega, je bent nu nergens meer veilig, ook in de States niet.

 

Net zoals in The Hurt Locker hanteert Kathryn Bigalow een vrij ruwe filmstijl die ze ook in de montage handhaaft. De opnamen lijken vaak op toevallige registraties tijdens zeer gevaarlijke momenten. Het beeld schokt bij momenten en de camera zwenkt meer dan nodig, maar het komt het realisme ten goede alsof we echt toekijken als mensen gemarteld worden of in het laatste halfuur van op de eerste rij de bestorming van het Bin Laden-huis meemaken. Van groene filters tijdens de montage wilde Bigalow trouwens niet weten en dus mocht cameraman Greig Fraser op zoek gaan naar een manier om een nachtkijker op z’n camera te monteren. Tijdens de eindscène is het beeld soms helemaal zwart met hier en daar wat schaduwen en geel laserlicht om vervolgens groen te kleuren als de kijker via de ogen van de Navy Seals naar de omgeving kijkt. Het Bin Laden-huis is overigens zeer minutieus gereconstrueerd en voor het interieur is een beroep gedaan op het ABC-beeldmateriaal van de inval. Zelfs de vloertegels zien er precies zo uit als op het beeldverslag. De scène zelf duurt ruim een halfuur van voorbereiding tot afwikkeling en behoort tot het beste wat op dat vlak ooit is gemaakt, met een sterk documentair karakter als gevolg van de gevolgde werkwijze.

 
BEELD EN GELUID
M.a.w. dit is niet meteen een dvd om de sterke punten van je gloednieuwe tv-toestel te demonstreren. Behalve in de ‘normale’ dag- en interieurscènes is het beeld soms donker, met nog nauwelijks zichtbare effecten tijdens de klopjacht in het Bin Laden-huis en zeer onscherp beeld als je mee door de nachtkijkers naar de omgeving loert. Wie de Blu-rayversie koopt is er met andere woorden aan voor de moeite, want de voorwaarden van dat medium zijn Kathryn Bigelow zo vreemd als regenbuien op Mars. Zij zet in op sfeer en realisme en dat staat ver van wat de bedenkers van Blu-ray en HD destijds voor ogen hadden. Het geluid is zonder meer indrukwekkend. Martelpartijen, autobommen, mitrailleurvuur, helikopters en veel geroep en gebrul, het zorgt allemaal voor een interessant en vol geluidsspoor waaraan voorzichtig muziek is toegevoegd door Alexandre Desplat. Maar donkere tonen en staccatoritmes zorgen op welbepaalde momenten ook voor spanning, nervositeit en beklemming. Wat dat betreft terecht een Oscar-winnaar.

 
EXTRA’S
In Geared Up krijgt u een beeld van de wapens en de nachtkijkers die in de film zijn gebruikt (allemaal materiaal dat ook de Navy Seals gebruiken) en ziet u hoe de zeer geheimzinnig Stealth-helikopter is nagebouwd volgens de getuigenissen van de gelukkigen die het toestel ooit gezien hebben, want eigenlijk bestaat het officieel (nog) niet. De Stealth-helikopter die tijdens de raid op het Bin Laden-huis neerstortte is dan ook ter plekke vernietigd. In The Compound verneemt u alles over de bouw van het Bin Laden-huis en de inrichting van de kamers en de gebedszaal zoals te zien in het ABC-beeldverslag over de inval. In Targeting Jessica Chastain wordt aandacht besteed aan de zware rol van Jessica Chestain en de veel te korte The Making of Zero Dark Thirty is nauwelijks die naam waard. Ter afsluiting zijn er nog Andere Trailers, o.a. voor Jagten en The Master. Bovendien is geen van de extra’s ondertiteld. A-Film laat dit keer een ferme steek vallen!

 
CONCLUSIE
Met Zero Dark Thirty levert de Amerikaanse regisseur Kathryn Bigalow (echtgenote van regisseur James Cameron) voor de tweede keer op rij een dijk van een film af. In tegenstelling tot haar eveneens Oscar-winnende wederhelft heeft de bescheiden regisseuse geen grote woorden of ronkende titels nodig om de belangrijkheid van haar werk en haar persoontje over de rest van de wereld uit te smeren, maar The Hurt Locker en Zero Dark Thirty zijn als naturalistische en politiek gemotiveerde tijdsdocumenten zonder twijfel waardevoller dan Camerons totale oeuvre, want Kathryn Bigalow heeft de vinger aan de pols van de samenleving die haar heeft voortgebracht en die de ambitie op werelddominantie blijft koesteren, terwijl ze steeds vaker dan nodig rakelings langs de afgrond scheert van wat een democratie verdraagt en humanisme toelaat. Rijk zal Bigalow er niet van worden, maar ze slaapt misschien goed.




cover




Studio: A-Film

Regie: Kathryn Bigelow
Met: Jason Clarke, Reda Kateb, Jessica Chastain, Kyle Chandler, Jennifer Ehle, Harold Perrineau, Jeremy Strong, J.J. Kandel

Film:
9/10

Extra's:
4/10

Geluid:
9/10

Beeld:
7,5/10


Regio:
2

Genre:
Thriller

Versie:
Benelux (NL)

Jaar:
2012

Leeftijd:
16

Speelduur:
151 min.

Type DVD:
SS-DL

Barcode:
8716777944318


Beeldformaat:
1.85:1 anamorf PAL

Geluid:
Engels Dolby Digital 5.1
Frans Dolby Digital 5.1


Ondertitels:
Nederlands, Frans
Extra's:
• Geared Up
• The Compound

• Targeting Jessica Chastain
• The Making of Zero Dark Thirty

• Andere Trailers

Andere recente releases van deze maatschappij