DOCUMENTAIRE
Zweden wordt traditioneel voorgesteld als een rijk, perfect georganiseerd en sociaal land en dat is het ook, maar in tegenstelling tot Noorwegen en Denemarken scoort het met een bbp (bruto binnenlands product) van 43.986 euro per hoofd van de bevolking nauwelijks beter dan België (43.533 euro) en zelfs een flink stuk lager dan Nederland (48.222 euro). Als sociale verzorgingsmaatschappij scoort het dan weer beter dan Nederland en zelfs een flink stuk beter dan België. Die keuze werd in 1972 gemaakt door de socialistische partij van Olaf Palme, die de onafhankelijkheid van elke burger hoog in het vaandel voerde: vrouwen hoefden voortaan niet meer afhankelijk te zijn van hun echtgenoot, kinderen niet meer van hun ouders, bejaarden niet meer van hun kinderen. Een paradijs op aarde als het ware, zij het dat men misschien vergat dat mensen sociale wezens zijn die nood hebben aan een gemeenschap, aan relaties en een zekere vorm van samenhorigheid? En heeft die keuze voor hyperindividualisering en doorgedreven zelfontplooiing de Zweden ook gelukkiger gemaakt? In The Swedish Theory Of Love kijkt filmmaker Erik Gandini achter de schermen van deze perfecte samenleving en hij vraagt zich af of totale individuele onafhankelijk inderdaad het neusje van de zalm is.

Meer dan vier decennia later is er sprake van spectaculair cijfermateriaal: meer dan 40 procent van de Zweden woont alleen, 25 procent van de Zweden sterft ook alleen, en meer dan in welk ander West-Europees land doen vrouwen er een beroep op spermadonoren, d.w.z. ongetrouwde vrouwen die hun kinderen zonder mannelijke partner willen opvoeden. De jonge Marie Helena Fjällas vertelt in de documentaire dat ze graag kinderen wilde, maar geen echtgenoot en dus deed ze een beroep op een gespecialiseerde Deense spermaleverancier. Die levert het product aan huis, in een gekoelde box mét een handleiding om het zelf in te brengen. Op een halfuurtje is het gebeurd, met de aanbeveling om een orgasme op te wekken, want dan komt het sperma makkelijker ter bestemming… En als je in Zweden sociale contacten zoekt, dan doe je dat via een hobbyclub. Eén van de opvallendste is Missing People, die regelmatig zoektochten organiseert naar vermiste medeburgers en die kan rekenen op 25.000 regelmatige deelnemers…

 

Wellicht maakt Erik Gandini een beetje een zwartwitopname van zijn vaderland, maar in de persoonlijkeonafhankelijkheidsgrafiek scoren de protestantse Zweden beter dan hun Scandinavische buren en Nederland, en heel veel beter dan bv. het katholieke België, dat samen met Luxemburg en Frankrijk, op een armlengte volgt. Die doorgedreven individualisering heeft grote consequenties voor bejaarden die alleen wonen. Als ze sterven doen ze dat vaak alleen en duurt het dagen of weken vooral hun lijk wordt gevonden. In Zweden hebben ze een speciale dienst die zich met het probleem bezighoudt en die op zoek gaat naar erfgenamen. Gandini volgt een team naar het huis van een man die door de buren is gevonden. Schijnbaar heeft hij het allemaal goed voorbereid, want bij z’n baar geld zit een briefje met een verantwoording. Een ander team gaat op zoek naar info over nabestaanden bij een man die zelfmoord heeft gepleegd door verhanging. Z’n buren kregen pas argwaan na 2 jaar! Ondertussen ligt de vloer in de flat bezaaid met maden...

 

Bij nieuwkomers, hoofdzakelijk vluchtelingen uit het Midden-Oosten en Afrika, is er sprake van een culturele shock. Marta Corradi weet er alles over. Zij is zelf jaren geleden naar Zweden gekomen, spreekt ondertussen de landstaal en begeleidt nieuwe Zweden tijdens hun integratiecursus. Zweden zijn zuinig met woorden, zegt ze tegen de kopjes die haar met enige verbazing aanstaren. Als ze je vragen of je getrouwd bent, dan antwoord je met ‘ja’, zegt ze, zo gaat dat hier... in de oren van mensen die helemaal onderaan in de persoonlijkeonafhankelijkheidsgrafiek staan klinkt het wellicht als vloeken in de kerk, want zij komen uit een maatschappij waar alles in gezins- of gemeenschapsverband wordt gedaan, waar bejaarden bij hun kinderen inwonen en buren elkaar helpen in tijden van nood...

 

Zelfontplooiing en carrière, ze zijn tot hoogste doelen verheven in Zweden, maar uit het beeldmateriaal van Erik Gandini blijkt dat dat voor heel veel mensen te weinig is om gelukkig te zijn. De jonge mannen en vrouwen die hij in een bos filmt, proberen het weer op de ouderwetse manier te doen: elkaar aanraken en verliefdheid beleven zoals hun grootouders en overgrootouders. Chirurg Lars Trägardh, een man die dertig jaar in een ziekenhuis in Zweden heeft gewerkt, is ondertussen met zijn Ethiopische vrouw naar haar geboortestreek in Oost-Afrika uitgeweken. Hij probeert er zich nuttig te maken in een ziekenhuisje dat die naam nauwelijks verdient en waar hij met primitieve middelen mensen probeert te helpen: een boormachine die 15 euro heeft gekost op de plaatselijke markt voor ingrepen die in Zweden met een apparaat van meer dan 3000 dollar worden uitgevoerd, en Colsonkabelbinders om gebroken boten bijeen te houden. Heel primitief allemaal, maar Dr. Lars Trägardh is er gelukkiger dan thuis in Zweden...

 

Het beeld dat regisseur Erik Gandini van de Zweedse samenleving anno 2015 (het jaar waarin de documentaire is gemaakt) schildert is alles behalve fraai en een waarschuwing voor andere West-Europeanen die onvermijdelijk in dezelfde richting evolueren, want een medium zoals Facebook sluit mensen alleen maar meer op in hun eigen wereldje en geeft hun het valse gevoel veel vrienden te hebben, wat door de Poolse socioloog Zygmunt Bauman in de documentaire wordt neergesabeld als een vals gevoel van goed sociaal bezig zijn. Dergelijke media werken de individualisering alleen maar in de hand, is zijn redenering, waarbij van zelfontplooiing zelfs nauwelijks sprake is. Een mens is een sociaal wezen dat zich alleen in een sociale context kan ontplooien.

BEELD EN GELUID
Een documentaire met prachtige luchtopnamen en voor de rest heel veel kleur in heel diverse beeldfragmenten.

EXTRA’S
Geen