FILM
Je vindt geen enkel boek over de filmgeschiedenis met een cover zonder dat je daarop het beeld van de iconische witte haai uit Jaws ziet. Deze thriller staat nu, volledig terecht, geboekstaafd als één van de grootste Hollywood-films aller tijden, maar tijdens de productie en alles wat daarvoor kwam, was het een janboel van jewelste. Het bronmateriaal was een boek van Peter Benchley, waarin een dolgedraaide haai een toeristische badplaats teistert. Op zich was het allesbehalve een opzienbarend boek, en zelfs één die door zijn wetenschappelijke onjuistheden de biologen de kast opjoeg, maar Universal zag best wel brood in de roman en kocht er daarom de rechten van op.




Jaws en Steven Spielberg zijn tegenwoordig wel zo goed als synoniemen geworden, maar eigenlijk had de regisseur in het begin maar weinig met de film te maken. Universal koos bij aanvang Dick Richards, maar reeds bij de audities werd die ontslagen omdat hij naar verluidt het verschil niet wist tussen een walvis en een haai. En dus kwam men bij Spielberg terecht, maar ook dat was geen voor de hand liggende keuze. Hij was niet echt bekend en zijn eerste langspeler The Sugarland Express met Goldie Hawn was een gigantische flop. Wel had Spielberg daarvoor een film voor televisie gemaakt, namelijk Duel, waarin een brave man achterna gezeten wordt door een dodende truck. Spielberg maakte de producers wijs dat er maar weinig verschil zat tussen het maken van Duel en Jaws. In de ene wordt een mens opgejaagd door een vrachtwagen, en in de andere een haai. Universal gaf het vertrouwen aan Spielberg, maar hoe dichter het startsein naderde, hoe meer de cineast eraan twijfelde. Spielberg zag de parallellen in beide films en vreesde dat hij hiermee zijn eigen carrière zou verknoeien. Universal wist hem echter aan boord te houden door hem te beloven dat hij met zijn volgende film zelf zijn zin mocht doen, wat dus twee jaar later Close Encounters Of The Third Kind werd.




Dat zijn film in de Verenigde Staten alleen al 67 miljoen bezoekers naar de zalen zou lokken, zag Spielberg nooit aankomen. In de zomer van 1975 was zowel de naam van Steven Spielberg als de term zomerblockbuster een begrip in Hollywood geworden. Nochtans zag dat er tijdens de opnames eventjes anders uit. Mede door de baanbrekende Hitchcock-achtige score van John Williams zag de haai er wel ontzettend gevaarlijk uit, maar op de set bleek het rubberen beest, wat in feite een mechanische pop was, nauwelijks te werken. Het rubberen gedrocht kreeg van de crew de bijnaam Bruce en zorgde voor heel wat kopzorgen.

Universal beging weliswaar een zware gok door meer dan twee miljoen dollar aan marketing uit te geven, een bedrag dat in 1975 ongezien was, maar de uitkomst ervan was verbluffend. Nog voor de film in de zalen liep, wist iedere Amerikaan waarover Jaws ging. De iconische filmaffiche van Roger Kastel was op iedere hoek van de straat te zien en om de haverklap werd er een tv-spot getoond, samen met de geweldige muziek van John Williams. Universal betrok er ook andere firma’s bij door de rekken van de supermarkten te overladen met Jaws-rommel. De filmindustrie was larger than life en resulteerde in een fenomenale film die wel ontelbare keren gekopieerd zou worden, maar nooit geëvenaard.




Omdat de echte Jaws maar zelden bleek te werken, zie je de haai pas in de vijftigste minuut. Daarvoor is het niet meer dan een vin die uit het water komt opdagen of een zeegolf die doordrenkt is met bloed. Vele films zouden met zo’n concept in het zand bijten, maar Spielberg koos voor een Hitchcockiaanse aanpak, waardoor de suspense met de minuut alsmaar groter wordt, en dat (zoals eerder gezegd) in combinatie met de meesterlijke score van John Williams.

Het is op Amity Island dat de bloeddorstige haai paniek komt zaaien. Agent Brody, die net gemuteerd is van New York naar het kleine badplaatsje, denkt dat hij er zich stierlijk zal vervelen, maar dat is buiten de haai gerekend. Een briljante rol van Roy Scheider, die daarvoor al uitblonk in The French Connection. Ook hij was geen eerste keuze, want in feite wilde Steven Spielberg de rol van Brody aan Charlton Heston geven, maar omdat hij in 1974 via Airport 1975 en Earthquake reeds als reddende held werd gecast, ging Spielberg ervan uit dat het publiek dit geen derde keer meer zou pikken. Heston was serieus in zijn gat gebeten, en liet noteren dat Spielberg hem nooit nog iets zou moeten vragen.




Het oorspronkelijke idee was niet meer dan een creature feature, maar dan één met een aanzienlijk budget. Toch werd het project gaandeweg meer en meer het speeltje van Spielberg, met soms verregaande gevolgen. Zo werd auteur Peter Benchley van de set gegooid omdat hij niet tevreden was met het slot en zich met veel te veel subplots ging moeien. De film is duidelijk in twee delen opgesplitst. In het eerste zien we het onmogelijke gevecht dat Brody voert tegen de karikaturale burgemeester (Murray Hamilton), die alle waarschuwingen van de experts aan zijn laars lapt omdat de economie moet draaien, wat Spielberg meteen ook een beetje tot visionair maakt. In het tweede luik gaat Brody samen met de wetenschapper Matt Hopper (Richard Dreyfuss) en de avontuurlijke Quinten (Robert Shaw) in een bootje de zee op om de haai te verslaan. Spielberg kreeg dat idee toen hij Moby Dick uit 1956 met Gregory Peck zag, en die liet Shaw naar de film kijken zodat hij beter zijn rol zou begrijpen, maar de acteur, die net zoals in de film sterk aan de drank zat, vond het allemaal maar niets. Het gekibbel tussen Robert Shaw en Richard Dreyfuss was niet eens gespeeld, want de twee konden elkaar niet uitstaan en maakten de hele tijd ruzie.

BEELD EN GELUID
Deze klassieker verscheen al in iedere mogelijke vorm en dus kon een 4K-release niet uitblijven. De reden waarom we de Franse versie kozen heeft louter met de prijs te maken, want de Nederlandstalige variant is gewoon dezelfde als de Franse. Wel moet je er bij de cover wat Franse titels bijnemen, maar wie een paar euro’s wil besparen, kijkt toch best de prijzen eens na. Vooral omdat deze 4K niet echt een must-have is. Als film natuurlijk wel, maar de Blu-ray (die je ook hier vindt) was al top, en met de 4K wordt het gewoon een tikkeltje beter wat je in de detaillering ziet, maar ook in de special effects. Hoe perfecter het beeld wordt, hoe meer je ziet dat de haai in feite een onschuldig rubberen ding is. De film is vrij kleurrijk, en heeft een typische ingetogen '70s-sfeer. Vooral op zee, wat dus het tweede deel van de film is, oogt alles vrij spectaculair. De geluidsband is een volledig gerestaureerde DTS-HD MA 7.1 waarbij de effecten glashelder klinken, en de muziek van John Williams er nog een extra dimensie bijkrijgt. Een film die best een plaats in je 4K-collectie verdient, maar kijk toch regelmatig de prijzen na, want vaak vind je die reeds rond de 12 à 13 euro.




EXTRA’S
De extra’s staan zowel op de 4K als op de Blu-ray die je in deze comboverpakking vindt, maar de kwaliteit is hetzelfde. Ook al vertelt men in feite twee keer hetzelfde, maar dan op een andere manier, bestaat het bonusmateriaal vooral uit twee documentaires die elk twee uur duren. In The Making of Jaws heeft men het via interviews vooral over hoe moeilijk het was om de film te maken. Dat doet men ook in The Shark is Still Working: The Impact and Legacy of Jaws, maar hier ligt het accent op welke invloed Jaws op de Hollywood-cinema had. In het acht minuten durende Jaws: The Restoration zie je waarom je deze film beter op Blu-ray of 4K bekijkt. Er is nog een dertien minuten aan weggelaten scènes en outtakes, een trailer, en in From the Set zie je nog in een achttal minuten archiefopnames op de set.

CONCLUSIE
Jaws is in feite een film waar niets meer over te zeggen valt wat nog niet gezegd is. Je kan ervan op aan dat zonder deze thriller de filmgeschiedenis er geheel anders had uitgezien, en er misschien van Spielberg geen sprake zou zijn. Een klassieker om te blijven ontdekken.