DOCUMENTAIRE
De Franse schilder Eduard Manet (1832-1883) zou zijn grootste triomf niet meemaken: de aankoop van zijn zeer controversiële doek Olympia door het Louvre. Het had de bekroning kunnen zijn van een zeer omstreden en vaak verguisde schildercarrière, maar in 1907 was Manet al bijna 25 jaar dood. Niet dat de Fransman ooit wakker lag van een erkenning door het officiële kunstmilieu, beslist niet, want dan had ie vanaf het begin zijn onderwerpen anders gekozen en z'n stijl aangepast aan wat gangbaar was in Frankrijk halfweg de 19De eeuw. Edouard Manet was evenwel een ongewilde dwarsligger, een neurotische figuur, volgens sommigen, in elk geval was hij iemand die van het gewone leven genoot en zich liever ophield in de cafés en brasseries die in Parijs na de Napoleontische oorlog tegen Duitsland (1870) als paddestoelen uit de grond schoten. Hij vond er het gezelschap dat hij op prijs stelde en de onderwerpen die hem boeiden.

In 1852 werd Karel Lodewijk Napoleon Bonaparte als Napoleon III keizer van Frankrijk. Hij vormde Parijs om tot een moderne metropool, legde de grote boulevards en parken aan en de nieuwe rijken, de bourgeoisie, zorgden er voor de luister en de praal. De Franse schilderkunst werd gedomineerd door het zgn. neo-classisme dat z’n hoogdagen beleefde met Jean-Louis David, de hofschilder van Napoleon I, een stijl die was inspireerde op Italiaanse en klassieke voorbeelden. Heroïsche, mythologisch en religieuze taferelen in een zeer verfijnde picturale stijl waren in de mode, maar ze misten de emotie en de grandeur van de oude meesters. Edouard Manet die een klassieke opleiding had genoten bij de succesvolle schilder Thomas Couture, stelde Olympia voor op de Salon in 1865. Het Salon was in die tijd zowat de enige gelegenheid om een werk aan het grote publiek te tonen. Een soort vrouwelijke gorilla, noemde de kritiek het schilderij waarop een naakte vrouw op een rustbed ligt en een zwart dienstmeisje met een bos bloemen in de achtergrond staat. Manet werd uitgelachen, weggehoond en het werk zorgde voor een schandaal. Het werd door de organisatoren van het Salon verwijderd om te voorkomen dat de bezoekers het met hun paraplu zouden beschadigen. Manet had daar overigens al enige ervaring mee: twee jaar eerder, in 1863, werd zijn schilderij Le Déjeuner sur l'Herbe door de organisatoren van het Salon botweg geweigerd. Zelfs op het Salons des Refusés, door Napoleon III gelijktijdig georganiseerd wegens felle kritiek op het conservatieve beleid van de Salon-jury, zorgde het doek voor verontwaardigde reacties. Het schilderij dat drie geklede heren voorstelt én een naakte vrouw op de voorgrond tijdens een picknick, was geïnspireerd op klassiek werk van Rafaël en Titiaan, maar volgens de kritiek ontheiligde het doek het werk van de Renaissancemeesters. In de catalogus van een tentoonstelling die Manet in 1967 uit eigen middelen financierde, schreef hij dat zijn doeken niet bedoeld waren als een protest tegen de gevestigde maatschappij. Mijn werk is geen revolte tegen de traditionele schilderkunst, schreef Manet, ik heb ook niet de bedoeling om een nieuwe stijl te creëren. Maar dat was precies wat hij wél deed, want zowel de onderwerpen van zijn doeken als de schilderstijl die hij hanteerde brak met die van zijn geaccepteerde tijdgenoten: Manet gebruikte felle tinten die hij over grote oppervlakte uitsmeerde. Hij legde de nadruk op het spel van licht en kleur en creëerde een aparte ruimtelijke illusie, waarmee hij de wegbereider was van de moderne schilderkunst en een inspiratiebron voor de Impressionisten die vanaf 1860 aan hun opmars zouden beginnen.



Manet was de schilder van het onzichtbare en van de stilte. Zijn figuren hebben al veel weg van de latere fotografische portretkunst. Verhalen vertellen ze niet en emoties stralen ze niet uit. Ze zijn gewoon aanwezig en ze zwijgen. Filmmaker Didier Baussy-Oulianoff vergelijkt het werk van Edouard Manet met dat van zijn tijdgenoten en toont het verschil in stijl en atmosfeer. In het werk van Manet hangt complete rust. Hij was de chroniqueur van het stadsleven, van het volk uit de bistro's, van de hoeren en van de moderne tijd die Parijs tegen supersnelheid in zijn greep kreeg en de stad zienderogen liet veranderen en groeien. Het zou tot 1881 duren voor de Parijzenaars de schilder eer bewezen met een medaille voor zijn portret Pertuiset en hem ridderden in het zgn. Erelegioen.

De documentaire Edouard Manet gaat o.a. over de controverse die het werk van de Franse schilder uitlokte in het Parijs van zijn tijd. Footage bestaat er uiteraard niet over die periode. De regisseur heeft wel de hand kunnen leggen op een gefilmd overzicht van de werken op één van de Salons (wellicht dat van 1865), maar de ingediende werken van Manet zijn daarop niet te zien. Wél de kakofonie van klassieke genrestukken en portretten, alfabetisch gerangschikt om niemand te benadelen en allemaal naast, boven en onder elkaar opgehangen, meestal meer dan 3000 stuks tegelijk.

BEELD EN GELUID
De beeldkwaliteit is in orde en de kleuren zijn realistisch. De maker beperkt zich tot schilderijen, foto's en portretten met heel af en toe een stukje zwart-witfilm waarmee hij geen potten kan breken. Het commentaar kan u in verschillend talen beluisteren, zij het dat Engels wellicht het meest toegankelijk is. Jammer genoeg worden de Franse eigennamen met een zwaar Engels accent uitgesproken waardoor het niet altijd meteen duidelijk is over wie het precies gaat. Nederlandse ondertitels zijn niet voorzien, wat een beperking is met het oog op een ruime verspreiding van dit materiaal in ons taalgebied. Arthaus moet zich wat dat betreft dringend bezinnen.



EXTRA'S
De dvd bevat een Fotogalerij met de belangrijkste werken van Edouard Manet, interessante details van zijn schilderijen, foto's van de schilder en sluit af met drie Andere Trailers uit het Arthaus-aanbod, o.a. Van Gogh.

CONCLUSIE
Edouard Manet is een goedgemaakte, zij het eerder klassieke documentaire over de figuur van de Parijse schilder, met de nadruk op het controversiële karakter van zijn werk en de weerstand die het opriep bij het Parijse publiek in de tweede helft van de 19de eeuw. Wie z'n kunstcatalogus wil vervangen door een meer eigentijdse toepassing of wie de intentie heeft een verzameling kunstboeken aan te leggen, behoort deze uitgave uit de Arthaus Documentary Series zeker in overweging te nemen. Alleen jammer van de ontbrekende Nederlandse ondertitels.