FILM
Braveheart begint wanneer de jonge William Wallace (James Robinson) op een dag ziet hoe de vreselijk verminkte lij­ken van zijn vader en zijn oudere broer worden thuisgebracht. Ze hadden de pretentie om zich te willen meten met Edward Longshanks (Patrick McGoohan), de Engelse koning die al jaren ver­woe­de pogingen doet om Schotland onder zijn controle te krijgen, door een combinatie van een terreurbewind en het omkopen van de lokale edelen. In ruil voor hun onvoorwaardelijke gehoorzaamheid heeft hij het Ius Prima Nocte ingesteld, wat inhoudt dat bij een huwelijk de lokale heer recht heeft op de huwelijksnacht met de bruid, zonder discus­sie. William is intussen na de dood van zijn vader opgevangen door zijn oom Argyle, die de jongen mee de wereld heeft laten rondtrekken, en de barbaar beschaving heeft bijgebracht. Zo heeft hij Latijn en Frans geleerd, alsook de krijgskunst. De volwassen William (Mel Gibson, die een half jaar niet naar de kapper is geweest en zijn haar uitsluitend heeft gewassen met een extract van prei en rode bieten) keert terug naar zijn geboorte­streek; wanneer de bewoners zien dat er Wallace-bloed in zijn aderen stroomt, wordt hij door de gemeenschap geaccepteerd, en hij wordt opnieuw verliefd op zijn jeugdliefde, Murron (Catherine McCormack). Omdat hij haar haar maagdelijkheid niet wil doen ver­liezen aan de heer, trouwen ze in het geheim.

Maar dan slaat het noodlot toe: een dronken officier wil zich aan Murron vergrijpen, en hij wordt prompt door William tot pulp geslagen, alvorens hij kan vluchten. De heer wil een voor­beeld stellen, en om William uit zijn pijp te lokken snijdt hij Murron in het openbaar de keel over. Wanneer William dit hoort, slaan zijn stoppen door, en als een duivel slacht hij de troepen van de heer af, en stelt hem op dezelfde manier terecht als Murron. Nu de vlam in de pan is geslagen, breidt de opstand zich uit tot de naburige dorpen, en in de kortste keren heeft William een gigantische troepenmacht onder zijn bevel. Vooral de vurig­heid waarmee hij zijn manschappen aanzet om te dromen van een leven als een vrij man, niet langer slaaf van de Engelsen, geeft de doorslag, en door Wallace's krijgskunsten worden de Engelse troepen op een vernederende manier uit Schotland gejaagd.

Maar dan begint het Schotse front barsten te vertonen: verschillende Schotse edelen, waaronder sir Robert Bruce (Angus McFayden), beginnen luidop te dromen van een Schotse soevereine vorst, en willen vooral deze kroon graag zelf dragen. Alleen Wallace voorziet dat deze rivaliteit wel eens hun ondergang zou kunnen betekenen, want hij is er zeker van dat de Engelsen terug zullen komen. Om ze een slag voor te blijven - en omdat aanval nu een­maal de beste verdediging is - is hij van plan om met zijn troepen het Engelse York binnen te vallen. De Engelse koning Edward Longshanks, die op dat ogenblik aan het Franse front zijn rechten aan het verdedigen is en de onbeduidende opstand heeft overgelaten aan zijn miserabele en onbekwame zoon (Peter Hanley), keert terug om de zaak in eigen handen te nemen. Hij ontsteekt in blinde woede wanneer hij merkt dat zijn zoon meer interesse heeft in de mooie schildknapen aan het hof dan in een opvolger te maken bij zijn Franse echtgenote (Sophie Marceau), en besluit om de prinses als onderhandelaar naar William Wallace te sturen; als Wallace haar vermoordt, dan zou immers de koning van Frankrijk hem te hulp komen. Dit draait echter compleet anders uit dan hij gehoopt had: de prinses is gecharmeerd door Wallace, die er uitziet als een wildeman, maar tegelijkertijd een erudiete en hoffelijke heer is, en vooral omdat hij de strijd is aangegaan uit liefde voor Murron. Ze gaat zelfs zo ver dat ze Wallace op de hoogte brengt van de verschillende moord­pogingen door de koning. De rivaliserende Schotse edelen zien William echter als een obstakel in hun hindernissen­parcours naar de troon, en sommigen van hen spelen onder een hoedje met Edward Longs­hanks, die hen titels en landerijen heeft beloofd in ruil voor hun medewerking. Wallace kent maar een straf voor verraad: de dood, en op een bepaald moment keert het geluk zich tegen hem: hij wordt verraden en uitgeleverd aan de rechter des konings.

De Schotse strijd voor onafhankelijkheid van Engeland is een lange complexe geschiede­nis, die al in meerdere films werd naverteld, soms vanuit het Schotse standpunt (Rob Roy van Michael Caton-Jones), soms vanuit het Engelse (Elizabeth van Shekhar Kapur). Eén partij wordt altijd onveranderlijk als de meedogenloze slechterik afgeschilderd, de andere als de onderdrukte sukkelaar, maar ik denk dat het historisch juister is te stellen dat beide kanten zich schuldig maakten aan de meest gruwelijke baldadigheden. In die zin is Braveheart een eerlijke film: de gruwel van de oorlog wordt tot in de goorste ­de­tails uitgebeeld - het make-up team heeft er zelfs een Oscar aan overgehouden, en als uw maag te gevoelig is voor expliciete beelden zoals het oversnijden van kelen, onthoofd­ingen, doorboringen met spiesen en meer van dat fraais, laat dan deze film maar aan u voorbijgaan. U bent gewaarschuwd! Voor wie zijn maag beter onder controle kan houden, is er ook goed nieuws te melden: de film bevat ondanks het zware scenario toch genoeg vertelkracht en een degelijk onder­bouwd verhaal, om er inderdaad Gibsons (totnog­toe beste) meesterwerk van te maken, waarhij terecht in 1996 een Oscar voor heeft ontvangen (zowel voor zijn film in zijn geheel als voor zijn regie). De film vertelt het levens­ver­haal van Willi­am Wal­lace, een Schot­se ver­zets­trij­der die (volgens de ge­schiede­nisboek­jes) de Engelsen enkele keren militair een zware opdoffer heeft kunnen doen incasseren, maar uiteindelijk door verraad in eigen rangen is gevangen­geno­men en de marteldood gestorven. Mel Gibson zet in deze film zijn tot nog toe sterkste rol neer, maar blijft hetzelfde type spelen als we van in zijn andere films (The Patriot, Ransom,...) gewoon zijn: een door­brave huisvader, die niets liever wil dan huisje, vrouwtje, kindje, maar die, wanneer hem dat ontnomen wordt, verandert in een meedogenloze slachtmachine. Toch blijft hij in zijn rol meestal menselijk, en kan hij emoties tonen zoals verbittering wanneer hij verraden wordt, verdriet wanneer zijn geliefde sterft, en vriendschap wanneer iemand hem het leven redt, wat van de Schwar­ze­neg­gers en Stallo­nes van deze wereld niet gezegd kan wor­den. Jammer genoeg vertoont de film ook de eerste trekjes van Mel uit zijn hyperchristelijke periode die nog dateert van vóór hij zijn vrouw en zeven bloedjes van kinderen liet staan voor een blonde del, waarin hij zijn liefde voor bloederige marteltaferelen, met liefst hemzelf als slachtoffer, niet onder stoelen of banken steekt, een aspect dat in latere films als The Passion Of The Christ en Apocalypto er alleen maar scherper zou op worden.

BEELD EN GELUID
Braveheart werd samen met Gladiator in de Verenigde Staten als eerste koppel films door Paramount in de prestigieuze Sapphire-series uitgebracht, alhoewel de rechten voor deze film in Europa bij 20th Century Fox en voor Gladiator bij Universal liggen. De high-definitiontransfer is echter dezelfde. Waar Gladiator vooral op beeldgebied flink te wensen overliet, is deze Braveheart een film met een puntgaaf beeld, waarbij vanaf de openingsscène in het mistigste deel van de Schotse hooglanden koelte en beheerstheid uitstraalt. De kleuren blijven altijd wat aan de zachte kant, met veel tinten lichtblauw, maar het contrast is bijzonder scherp, en details zoals de huidtextuur, de details aan de kleding (zoals het magnifieke kostuum van Sophie Marceau), de rijke natuurpracht van de Hooglanden én de bad hair day van Gibson en zijn halve smurfengezicht komen er duidelijk geprononceerd uit. Het laatste beetje ruis is misschien niet uit de transfer verdwenen, maar het maakt van Braveheart alleszins een film die op Blu-raydisk dezelfde cinematische indruk nalaat als op het grote scherm. De DTS-HD MA 5.1-track, die op de Amerikaanse versie niet aanwezig is, doet de pleister van het plafond vallen van de krachtigheid. De track laat qua subtiliteit weinig tot de verbeelding over, maar de vele veldslagen die William Wallace voert zijn werkelijk overdonderend. We worden ondergedompeld in een mix van verwilderde paarden, het rauwe geschraap van over elkaar gewreven maliënkolders en de betere splut-geluiden wanneer er iemand weer eens een lichaamsdeel verliest. Dit alles wordt overgoten met een zeer bombastische score van James Horner waarin de melige strijkorkesten en de doedelzakblazers over elkaar vallen. Het is zo'n beetje als een Mexicaans leger, iedereen maakt op zo'n ogenblik zo veel mogelijk geluid, maar de geluidstrack laat alles in detail horen, en is als demonstratiemateriaal overdonderend. Tijdens de meer ingetogen momenten, zoals de geheime huwelijksceremonie van William en Murron, zijn details zoals de natuurlijke ambiance van de natuur duidelijk onderscheidbaar. Een geluidstrack die zowel qua kracht als subtiliteit wint, het is niet alle disks gegeven.

EXTRA'S

De verzameling bonusmateriaal is véél rijker dan hetgeen we op de bekaaide dvd aangeboden hebben gekregen. Behouden is de audiocommentaartrack van regisseur/hoofdrolspeler Mel Gibson, die eerder periodes van stilte afwisselt met échte anecdotes dan de track zomaar vol te lullen. De track is dus evenwichtig en de informatie die de man dan geeft, getuigt ervan dat Mel zijn huiswerk heeft gemaakt, en als regisseur/acteur toch het overgrote merendeel van wat er in beeld te zien is, kan duiden. Ook op disk 1 vinden we een picture-in-picturetrack William Wallace's World, terug, die u tijdens de film nog wat verder onderhoudt met making of-materiaal. Op disk 2 beginnen de festiviteiten met Battlefields of the Scottish Rebellion, een interactief soort gids waarmee je meer kan leren over de verschillende (vier) veldslagen die Wallace of de zijnen hebben gepleegd. We zien onder meer een computergegenereerde simulatie van de veldslagen. In Tales of William Wallace (30 min.) worden de feiten van de fictie onderscheiden, en krijgen we een historische documentaire over de overlevering rond William Wallace. De documentaire A Writer's Journey (22 min.) toont ons hoe scenarist Randall Wallace - geen familie van - het verhaal van zijn naamgenoot tot een filmscript heeft verwerkt en hoe hij heeft samengewerkt met Mel Gibson. In plaats van de documentaire Braveheart: A Look Back die op de Amerikaanse Sapphire-versie te vinden is krijgen we een lichtjes aangepaste documentaire Albu Gu Brath! The Making of Braveheart van 50 minuten, onderverdeeld in Reviving a Genre (18 min.), The Heat of Battle (17 min.) en Worth the Fight (15 min.). Ik kan geen vergelijking maken met de Amerikaanse release, maar ik vermoed dat de twee overlappend zijn, maar snap niet waarom er een aparte montage moest worden gemaakt; ook de documentaire Smithfield: Medieval Killing Fields ontbreekt, alsook de twee trailers. Wij krijgen dan weer een 14-tal minuten aan archiefmateriaal, bestaande uit interviews met de voornaamste castleden minus Gibson zelf, zoals Catherine McCormack en Sophie Marceay. De disk sluit af met een fotomontage (6 min.).

CONCLUSIE
Dit episch drama heeft zeker de merite van drie uur lang de kijker te kunnen boeien, en doordat deze zowel romantiek, geweld als intrige biedt, is het een film die iedereen wel ergens zal boeien. Toch even een kanttekening bij het vele exuberante geweld maken. Voor de rest is deze classic op zijn mooist mogelijke manier gehercodeerd en op Blu-rayschijf gezet.