REEKS
Dat hij een belangrijk Europees filmmaker is en een origineel talent op de drempel van de 21ste eeuw hoeft de Oostenrijkse Michael Haneke niet meer te bewijzen. Zijn palmares bevat voldoende materiaal om hem nu al een ereplaats toe te kennen tussen de grote filmmakers van het laatste kwart van de vorige eeuw. Bovendien wijst alles erop dat hij nog geruime tijd op het huidige tempo door zal gaan. De drie films in deze box zijn een staalkaart van het materiaal dat Haneke boeit en de problematiek die hem aanspreekt. Telkens is er sprake van mensen die in de onmogelijkheid verkeren om met elkaar te communiceren, omdat er seksuele spanningen zijn, raciale verschillen, culturele drempels of omdat het er asociaal en crimineel gedrag in het spel is. Hanekes films zijn nooit vrijblijvend. Ze zijn eerder expliciet en tasten elk op hun terrein de grenzen van het toelaatbare af. Echt geweld toont Haneke zelden. Hij toont eerder de consequenties ervan en de suggestie werkt zoals altijd benauwender en tart de verbeelding.



La Pianiste (2001)
Erika Kohut (Isabelle Huppert), vooraan in de veertig en nog aantrekkelijk, van opleiding concertpianiste en in het dagelijkse leven pianolerares met een voorkeur voor Schubert en Schumann, niet getrouwd en samenwonend met haar oude moeder (Annie Girardot), hangt na haar zware dagtaak in de louche buurten van de stad rond. Ze stapt een pornozaak binnen, betaalt aan de kassa en vat post voor een cabine waar ze een pornofilm gaat bekijken. De mannen in de zaak stoten elkaar aan en lachen haast verlegen, ze voelen zich ongemakkelijk met een vrouw in hun midden, een normale vrouw – duidelijk geen hoer – die hetzelfde zoekt als zijzelf: bevrediging voor verdrongen instincten.

La Pianiste van de Oostenrijkse regisseur Michael Haneke is een controversiële en heftige film, shockerend zelfs, met zeer directe en bijna gewelddadige seksscènes die bij de toeschouwer een wrang gevoel van immense eenzaamheid en diepe innerlijke pijn oproepen met betrekking tot de psychische en fysieke gesteldheid van het hoofdpersonage. Erika Kohut presenteert zichzelf aan de buitenwereld als de volmaakte pianovirtuose, de bikkelharde lerares die begrip, maar nauwelijks medelijden opbrengt voor de stress en de angsten van haar pupillen, koel en gereserveerd, nauwelijks geïnteresseerd tenzij in muziek van Schubert, sober en ouderwets gekleed, haar lichaam weggestopt onder een afgedragen, vormloze regenjas, het haar strak naar achter weggekamd en achteloos samengebonden. Overdag is er complete controle, elke blik is berekend. Haneke laat evenwel ook de andere kant van Erika zien, haar neiging tot zelfverminking, de gespannen verhouding met haar moeder, hun gekibbel en hun regelmatig handgemeen. De jonge Walter Klemmer (Benoït Magimel) wordt verliefd op Erika.. Hij spreekt haar aan, wil met haar een afspraakje na de les, dringt zich op, krijgt zijn zin niet en schrijft zich in voor haar master class, maar wordt telkens koel en zakelijk afgewezen als hij haar privé-leven wil binnendringen.

De volledige bespreking van La Pianiste kan u hier lezen.



Code Inconnu (2000)
Regisseur Michael Haneke maakt moeilijke films, zowel qua inhoud als vormgeving. Hij is een origineel en eigenzinnig talent met een aparte kijk op de wereld en dat leidt tot opmerkelijke en verwarrende cinema die zich niet zo maar laat consumeren. Zijn werk behoort tot deCinéma Vérité, uit het leven gegrepen als het ware, en dat betekent voor Haneke dat hij de toeschouwer doodgewone fragmenten uit het dagelijkse leven kan voorschotelen, herkenbare situaties die iedereen wel eens meemaakt of ervaart, ze een nieuwe of andere inhoud geeft, of dat minstens doet binnen het kader van zijn eigen perceptie. Code Inconnu speelt zich af in Parijs en begint met een incident op straat tussen een Franse boerenzoon, een zwarte Afrikaanse immigrant die muziekles geeft aan doofstomme kinderen en een Roemeense illegale vrouw die op de stoep zit te bedelen. De aanleiding is een weggegooide papieren broodzak en ontaardt binnen luttele seconden in een klein straatgevecht over respect en de grenzen van de welvoeglijkheid. De politie komt tussenbeide en haalt de kemphanen uit elkaar: de blanke gaat vrijuit, de zwarte komt op het politiebureau terecht en de Roemeense wordt op een vliegtuig richting Boekarest gezet. Einde fragment en begin eerste black screen.

Wat volgt is geen lineaire vertelling zoals we dat gewoon zijn, maar een reeks fragmenten uit het leven van de mensen die bij het incident op straat betrokken waren. Via zwarte tussenschermen bakent Haneke de verschillende filmsequenties af, fragmenten die niet noodzakelijk op elkaar aansluiten, maar die via diverse filmische methoden de figuren in kwestie nader omschrijven of niet en ons alleen een blik gunnen op hun manier van zijn of die van hun omgeving. Het procédé is niet evident en eist van de kijker een grote betrokkenheid vanaf het begin. Die kan van het spektakel genieten op voorwaarde dat hij ook een deel van zichzelf in de film wil investeren. Door de losse presentatie van de feiten en hun ongewone volgorde is het aan de toeschouwer om verbanden te leggen en besluiten te trekken. Daarin wordt hij door de regisseur zeer weinig begeleidt en Haneke wil ook helemaal niet betuttelen of een interpretatie voorschrijven. Wat hem betreft zijn er meerdere oplossingen mogelijk en het staat iedereen vrij zijn eigen oplossing samen te stellen. Die zoektocht wordt evenwel bemoeilijkt door de aard van het materiaal: meestal gaat het om real time opnamen zonder veel montage, maar Haneke presenteert ook kleine films in de film waardoor scènes in de echte en onechte tijd niet makkelijk te onderscheiden zijn, terwijl ze toch vaak bijdragen tot de beschrijving van een karakter.

De volledige bespreking van Code Inconnu kan u hier lezen.



Funny Games (1997)
Een film die begint met muziek van Handel, een auto op de autobahn en mannetje-vrouwtje-kindje in een goede bui (het is immers vakantie), dat kan niet fout gaan. De vrienden zijn er ook in hun riante optrekje en ja, ze willen helpen met de boot die straks in het water moet. Ze hebben ook bezoek: twee alleraardigste jongens, laatstejaarsstudenten wellicht, Paul en Peter.

Anna, de vrouw des huizes, staat in de keuken de spulletjes in de ijskast te stoppen wanneer één van de buurjongens voor de achterdeur verschijnt. Ze schrikt even, want hoe is hij hier geraakt met het hek vooraan op slot? Dat blijkt via een gat in de omheining te zijn en of de buurvrouw soms vier eieren kan missen? Dat kan, maar nog voor hij de deur uit is liggen de eieren op de grond. Terwijl Anna een beetje zenuwachtig opnieuw vier eieren in een papiertje rolt, duwt de buurjongen per ongeluk haar handtelefoon in de wasbak. Die doet het voorlopig niet meer. Maar ook de volgende vier eieren raken het huis niet uit wegens de hond die tegen de deur opspringt. Ondertussen is ook de andere jongen aangekomen en Anna raakt lichtjes geïrriteerd wanneer ze merkt dat de jonge kerels geen aanstalten maken om te vertrekken. Op haar dringend verzoek om weg te gaan antwoorden ze geshockeerd dat ze niet zo willen worden aangesproken en wanneer Georg, de man des huizes, in de deuropening verschijnt en noch zijn vrouw kan tot rust brengen, noch de jongens de deur uit krijgt, komt het tot een handgemeen waarbij Georgs rechterbeen zwaar verwond wordt na een klap met een golfstick.

Op tonen van harde rockmuziek wordt de toeschouwer vanaf dat moment meegesleurd in een spiraal van geweld en hanige spelletjes die op psychologische en fysieke foltering uitdraaien. Regisseur Michael Haneke toont het geweld niet rechtstreeks, maar het zichtbare resultaat spreekt tot de verbeeldingen. Op de vraag van Georg waarom?, kom niet meer dan een daarom…, waarbij de toeschouwer in het ongewisse wordt gelaten over de motieven van de beide jongens. Voortdurend dagen ze elkaar en hun slachtoffers uit, maar vaak blijkt het om verzonnen verhaaltjes te gaan, schijnbewegingen en sadistische spelletjes. De grenzen van wat waar is en niet, van wat ze zullen doen en niet doen, of het bij dreigementen en pesterijen blijft of slecht afloopt, het blijft voor Anna, Georg en hun zoontje een mysterie, een puzzel waarvan de stukjes zoek zijn geraakt of in het verkeerde zakje zitten. Heel langzaam trekt de lucht dicht en wordt het donker. De personages trekken zich terug op een zeer kleine ruimte die wordt beperkt door de muren en het donker. Haneke laat de spanning geen moment zakken, maar gaat door. Hij bezorgt de toeschouwer een gevoel van onbehagen en maakt hem tot medeplichtige wanneer hij beide criminelen het woord tot de kijker laat richten.

De volledige bespreking van Funny Games kan u hier lezen.

CONCLUSIE
Deze Michael Haneke Box van dvd-leverancier Homescreen bevat drie interessante films waarvan La Pianiste en Funny Games zonder meer tot de top behoren van de Europese cinema. De Oostenrijkse regisseur Michael Haneke, de maker van het in 2006 veelvuldig bekroonde Caché (2005), een psychologische thriller met een sociale problematiek, gaat de controverse niet uit de weg en geldt met zijn naar Cinéma Vérité-neigende films met hun specifieke stijl en vaak gedurfde thema’s als een vernieuwer die de toeschouwer in de eerste plaats wil raken en beroeren. Deze Michael Haneke Box is pure kwaliteit voor een belachelijke prijs.