INHOUD
De twaalfde selectie van het Selected Shorts-label focust op experimentele films die de voorbije vijf jaar te zien waren in het Labo-programma van het Leuvense kortfilmfestival. De films op deze dvd zijn dan ook een bont allegaartje van stijlen, genres en technieken. Sommige werken profileren zich als kunstwerk, andere als metafoor, nog andere lijken zowaar een parodie te zijn op de experimentele film zelf. Waarin deze collectie merkbaar verschilt van de recente releases van Selected Shorts, is in de gemiddelde kwaliteit. Natuurlijk zijn er pieken en dalen (dat is onvermijdelijk met een concept als dit) maar die liggen niet mijlenver uit elkaar. Zelfs de minst geslaagde films kan je geen mislukking noemen omdat ze eerder iets zeggen over de persoonlijke smaak van de kijker dan over het talent van de makers.

Leuk is bovendien dat de films relatief gemakkelijk onder te brengen zijn in een aantal overkoepelende categorieën. Zo heb je flink wat films die onze perceptie van realteit onderzoeken. Visueel de meest beklijvende van die kortfilms is Drift, dat onze eigen huid in extreme close-ups toont. Ook Mississippi speelt met close-ups om een punt te maken, terwijl Pas de Deux eerder tijd dan ruimte als onderwerp heeft. Alt i Alt creëert dan weer een geheel eigen realiteit, een soort parallel universum waarin - enkel en alleen door het gebruik van montage - andere wetten van oorzaak en gevolg gelden. Centipede Sun augmenteert ten slotte de realiteit door met behulp van overtuigende speciale effecten een woestijnlandschap weer te geven zoals we dat nooit zouden vermoeden.

Een significant ander deel van de films onderzoekt de mens, onze relatie met elkaar en met onze omgeving. Dat laatste gegeven wordt, weliswaar niet erg succesvol, onder de loep genomen in Sportstugan, een filmpje met een hoog documentair gehalte dat af en toe onderhuidse spanning genereert, maar al bij al te vaak in een hippiementaliteit over Moeder Aarde blijft hangen. By The Kiss is veel gestileerder, maar ook emotioneel meer relevenant in het onderzoeken van de menselijke seksualiteit. Het meest briljant - ik zou het zelfs de beste film van de hele selectie noemen - is Lila. Het idee is simpel - volg de bewoners van een Franse camping gedurenden één zomerdag - maar de executie is zo geïnspireerd dat je volledig wordt meegesleept in de sfeer van die dag.

Een laatste belangrijke categorie is die van de ode aan de cinema (en de kunst) zelf. Fast Film herknipt bijv. fragmenten uit klassieke Hollywood-films tot een geheel eigen narratieve vertelling in een stijl die bovendien bijzonder origineel is. The Life Size Zoetrope brengt dan weer hulde aan een voorloper van de filmcamera. De maker van Nuit Blanche heeft bijzonder goed gekeken naar de visuele conventies van film noir en Jeu heeft niet zozeer de zevende kunst als voorbeeld, maar de schilderkunst en de muziek. Pole Position, opgenomen in de Gentse Vooruit, pikt dan weer in op de nostalgie van de dertiger door een computerspelletje uit de jaren tachtig tot leven te brengen via stopmotion.

Natuurlijk zijn er ook enkele prenten met de klassiekere invulling van wat een experimentele film is, maar die behoren tot de minst geslaagde films uit de collectie. Vooral We Have Decided Not To Die is zo belegen in zijn pseudo-intellectuele pretentie dat je eventjes alle geloof in de filmkunst verliest. Maar gelukkig zijn er nog die andere films, die korte maar krachtige pareltjes die de grenzen van het medium aftasten en verleggen.

FILMS
Nuit Blanche
Regie: Arev Manoukian
De blik van een man en een vrouw kruisen elkaar op een druilerige nacht in Parijs. Hij staat op de stoep, zij zit achter het raam van een restaurant. De vonk slaat zodanig over dat er al snel glasscherven in het rond vliegen en auto’s tot schroot worden herleid. De in esthetisch zwart-wit gedraaide film is, mede door de prachtige begeleidende muziek, een hyperromantische ode aan het soort films dat Hollywood in de jaren dertig en veertig aan de lopende band produceerde. Een mooie vingeroefening met enkele verbluffende shots van brekend vensterglas, maar ook niet meer dan dat.

Sportstugan
Regie: Gunilla Heilborn & Marten Nilsson
Zeven Scandinaven trachten af te kicken van het gewone leven in de bossen. Het is de vraag of ze hun oude leven volledig achter zich kunnen laten. Een antwoord hierop geeft de film niet. De cineast biedt liever beelden van springende, dansende zwemmende twintigers en dertigers, zonder daar een plot of karakterontwikkeling aan te koppelen. Eventjes dreigt de film interessant te worden als een van de neo-hippies als een bezetene hout begint te klieven. Maar als puntje bij paaltje komt, is Sportstugan vooral artistieke zelfbevrediging.

Pas De Deux
Regie: Yann Chapotel
Graag had ik gezegd dat deze korte film de ultieme ‘time lapse’-ervaring is. Dat lijkt immers de ambitie van de filmmaker. Maar hoewel Pas de Deux technisch een behoorlijk niveau haalt, is de film niet meer dan een oefening in techniek, waarbij het decor vele malen sneller door de tijd reist dan de twee hoofdpersonages. Bovendien is de innovatie ver te zoeken: iedereen die een beetje afweet van filmproductie, ziet meteen welke technieken gebruikt zijn om de prent te maken.

Jeu
Regie: Georges Schwizgebel
Begeleid door Prokofievs tweede pianoconcerto gaan letters, visuele elementen en personages over van de ene gedaante naar de andere in een oneindige beweging van kleuren, vormen en opzwepende muziek. Jeu had niet misstaan als een segment in een van Disney’s Fantasia-films, ook al draagt de prent de artistieke ambities iets te opzichtig op de revers. De hommages aan onder meer Escher en de Franse schilderkunst van het einde van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw zijn niet van de lucht. Een meesterwerk kan je dit niet noemen, wel het werk van een getalenteerd amateur.

Lila
Regie: Le Broadcast Club
Het leven zoals het is: camping. Zo zou je Lila kunnen samenvatten, want de prent volgt de bewoners van een Zuid-Franse kampeerplek gedurende één dag: zondag 17 augustus 2008. Maar Lila is veel meer dan een vakantiefilmpje. Een uitstekende montage en uitgekiende shots zorgen ervoor dat je als kijker het gevoel krijgt dat je iedere kampeerder die de revue passeert (en dat zijn er nogal wat) een beetje beter leert kennen. De prent koppelt kortom haast moeiteloos artistieke ambities aan een ‘in the moment’-gevoel. Ik durf vermoeden dat de makers inmiddels extensief geheadhunt zijn door de grootste reclamespelers, want ik kreeg na het zien van Lila meteen zin om af te zakken naar de bewuste camping.

Alt IAlt
Regie: Torbjorn Skarild
Cineast Skarild knipt voortdurend tussen verschillende camerahoeken terwijl een zwemmer de springplank van
een steriel ogend zwembad uittest. De twist is dat naarmate de prent vordert er een loopje wordt genomen met de werkelijkheid. Zo verspringt de zwemmer al eens van de ene springplank naar de andere en belandt hij via zijn uiteindelijke sprong zelfs niet in het water. Als Skarild wilde aantonen dat je met montage een causaliteit kan creëren die in de werkelijkheid onbestaande is, dan slaagt hij daar goed in. Maar of er iemand zit te wachten op een conclusie die al meer dan een eeuw oud nieuws is, dat is een andere vraag.

We Have Decided Not To Die
Regie: Daniel Askill
Een vrouw op de bodem van de oceaan heeft spastische reflexen alvorens naar het wateroppervlak te stijgen. Een dansende man springt de lucht in en ontwijkt zo twee crashende auto’s. Een roskop heeft zijn bewegingen niet onder controle in een lift en springt vervolgens van een flatgebouw. Volgens deze film zijn dat de drie stadia die van belang zijn in het leven van een mens: geboorte, tussentijd en wedergeboorte. Volgens deze reviewer is deze prent echter een pompeus stukje nauwelijks te bekijken pretentie.

Drift
Regie: Max Hattler
Extreme close-ups van menselijke poriën en haarfollikels moeten duidelijk maken dat… tja, wat moeten ze eigenlijk duidelijk maken? Dat we ons lichaam nauwelijks kennen? Dat de huid in close-up veel weg heeft van het landschap op een vreemde planeet? Of valt in de exodus van haartjes op het einde van de prent de oerangst voor vroegtijdige kaalheid te herkennen? Wie zal het zeggen? Feit is dat de op zich erg mooie beelden gebaat waren geweest met een voice-over van iemand van het kaliber van David Attenborough. Kwestie van ook de context mee te hebben…

Fast Film
Regie: Virgil Widrich
De regisseur verknipt letterlijk de filmgeschiedenis in deze ingenieuze maar iets te langdradige film. Hij gebruikt filmfragmenten uit klassiekers (vooral Hitchcock, Bogart en Cary Grant passeren vaak de revue) en kneedt die origamigewijs tot een nieuw verhaal waarin van de ene halsbrekende achtervolging naar de andere geknipt wordt. Stilistisch is de prent absoluut een uniek stuk en ook de soms hilarische verbanden tussen diverse klassiekers zijn een lust voor het oog. Jammer genoeg blijken 13 minuten van het goede iets teveel, zodat de wow-factor nagenoeg verdwenen is zodra The End in beeld verschijnt.

Centipede Sun
Regie: Mihai Grecu
Visueel is dit misschien wel de meest verbluffende film op deze dvd. Nochtans lijkt Centipede Sun eerst niet meer te zijn dan een aaneenschakeling van woestijnlandschappen. Maar al snel blaast een magisch-realistische ondertoon onze perceptie omver. Stofwolken klimmen bruusk omhoog naar een wolk, steentjes leviteren en een rots schuifelt als een gezapige slak door het zand. De beelden zijn van een immense, onopvallende schoonheid en stellen cruciale vragen over onze blik op de wereld. Helaas helpt de cineast zijn subtiele vertelling in de laatste twee minuten om zeep met een shot dat het equivalent is van een olifant in een porseleinwinkel.

Doxology
Regie: Michael Langan
Wie zegt dat experimentele cinema ernstig moet zijn? Michael Langan denkt alvast van niet. Hij flost, poetst zijn tanden en veegt zijn oren uit in één handige beweging, tennist met vijf klonen en (meest hilarisch van al) tangoot met een aftandse grijze auto als danspartner. De film lijkt een boodschap te hebben die raakt aan religie en de absurditeit daarvan, maar het zijn de beelden die het meeste bijblijven.

Mississippi
Regie: Arash T Riahi
Aha! Daar hebben we onze goede vriend de extreme close-up weer! Als Mississippi begint krijgen we een zeer abstract beeld te zien met waterdruppels, soms tegen een witte achtergrond, soms tegen een zwarte. Er lijkt stevig gemonteerd te zijn met de beelden, wat het effect genereert van een vhs-tape die veel te vaak bekeken is. Bovendien moeten we het zonder geluid stellen. Geleidelijk geeft de cineast echter het geheim prijs van wat we bekijken door eerst geluid toe te voegen en ten slotte ruimere shots te kiezen. Misschien hoort dit eerder thuis in een tv-quiz – “Wat zien we hier?” – maar amusant om naar te kijken is Mississippi zeker.

Pole Position
Regie: Guillaume Reymond
Guillaume Reymond recreëert het eightiescomputerspelletje van de titel aan de hand van stopmotion: mensen in gekleurde T-shirts zitten in de grote zaal van de Vooruit en vormen de gigantische pixels van rudimentaire racewagens, tegenliggers en circuitbochten. Als gimmick is dit leuk (het filmpje is al zo’n twee miljoen keer bekeken op YouTube) maar tussen de andere filmpjes op deze collecties valt het toch wat uit de toon. Maar wie dit leuk vindt, moet zeker eens het Game Over Project googelen.

The Shutdown
Regie: Adam Stafford
Een poëtisch kortverhaal van Alan Bissett ligt aan de basis van deze film. De schrijver zelf leest zijn verhaal voor op de soundtrack, het relaas van de bijna-dood van zijn vader bij een ontploffing in een chemische fabriek nabij Falkirk. De woorden worden vergezeld van beelden van de omgeving: de huizenrijen van Falkirk, omineuze raven op kale boomtoppen. En natuurlijk de oplichtende chemische fabriek in het holst van de nacht. The Shutdown is een behoorlijk conventionele prent, die niet optimaal gebruik maakt van de juxtapositie tussen beeld en geluid. Maar het verhaal op zich, gebracht met een vuistdik Schots accent, is verre van slecht.

By The Kiss
Regie: Yann Gonzalez
Een jonge vrouw leunt tegen een muur en wordt vijf minuten lang hartstochtelijk gezoend door een half dozijn voorbijgangers. Het is een bevreemdend gezicht, maar de prent wekt wel bruuske emoties op. Vooral de ambiguïteit van het vrouwelijk hoofdpersonage (laat ze zich moedwillig kussen of is ze het slachtoffer van verkrachting?) roept heel wat intrigerende vragen op. De vertolking van de actrice wordt nog versterkt door het contrastrijke zwart-witbeeld. Het feit dat de film opgenomen is als één lange take, zonder verandering van camerastandpunt, geeft By The Kiss een extra voyeuristisch trekje.

The Life Size Zoetrope
Regie: Mark Simon Hewis
Iedereen kent wel een zoötroop: een cilinder die aan de binnenkant met illustraties of foto’s beplakt is en bij draaiing de illusie van beweging creëert. Mark Simon Hewis had het originele idee om een paar dozijn mensen in een cilindrische kermisattractie te stoppen en zo een levende zoötroop te maken. Elk van de mensen heeft een illustratie vast waarin het leven van een gewone man, van geboorte tot dood, uit de doeken wordt gedaan. Conceptueel gezien moet je respect hebben voor wat de cineast hier wil bereiken en ook visueel werkt zijn idee prima, maar de begeleidende voice-over verknalt de poëtische kracht van de beelden bijna.
 
BEELD EN GELUID
Niet alleen de aanpak van de filmmakers is experimenteel, ook de keuze van het filmmateriaal is dat af en toe en dus varieert de kwaliteit van de beelden nogal. De digitale films ogen doorgaans beter dan de prenten die op een analoge drager gefilmd zijn (en daarbij nog stevig bewerkt werden). Een uniform verdict geven over de beeldkwaliteit is echter onmogelijk. Laten we het erop houden dat de films er oerdeglijk uitzien op de disk. Een soortgelijke opmerking kan je maken over de soundtrack: sommige films gebruiken een uitvoerig soundscape, andere zijn minimalistisch, maar de helderheid van de klanken is bevredigend.

EXTRA'S
Naar goede gewoonte zijn de enige extra's digitale informatiefiches bij iedere kortfilm.

CONCLUSIE
Selected Shorts 12 bundelt 16 experimentele kortfilms van het voorbije halve decennium. De gemiddelde kwaliteit van de films ligt erg hoog. Ook de variatie in aanpak, stijl en genre zorgt voor een kijkervaring die niet verveelt. Beeld en geluid halen een degelijk niveau, maar de bonussectie blijft beperkt tot enkele infofiches.