FILM
John Carpenter wordt nu beschouwd als een van de meest baanbrekende filmers van de jaren tachtig, maar toentertijd dachten zowel publiek als critici daar anders over. De cineast van onder meer Escape from New York, The Thing en Big Trouble in Little China raakte na het floppen van die laatste film zelfs zo gedesillusioneerd over de grote filmstudio's dat hij zijn heil zocht in pulpige lowbudgetproducties. Beide films die hij voor de kleine maatschappij Alive maakte worden nu echter beschouwd als enkele van zijn beste werken omdat ze een interessante mix vormen tussen een stijl die teruggrijpt naar de B-films van de jaren vijftig en de gepolariseerde maatschappij van de Reagan-jaren in Amerika. Dat geldt zeker voor They Live, dat een onverhulde kritiek is op het Reaganiaans kapitalisme.

Hoofdpersonage Nada trekt naar Los Angeles in de hoop daar een job te vinden. Hij kan aan de slag bij een bouwfirma en tot hij zijn eerste loon ontvangt, overnacht hij in een kamp voor daklozen net buiten de stad. Als de nabijgelegen kerk op een nacht door de politie wordt belaagd, wordt Nada's interesse geprikkeld. Hij ontdekt dat de congregatie verantwoordelijk is voor clandestiene tv-uitzendingen die de burgers waarschuwen voor een groot gevaar dat onder hen schuilt. Nada vindt in de kerk bovendien een hele lading zonnebrillen. Als hij die opzet, ziet hij tot zijn ontzetting dat achter het gelaat van sommige mensen een buitenaards wezen schuilgaat. Opgejaagd door deze aliens tracht Nada, samen met een handvol andere revolutionairen, de wereld duidelijk te maken dat de maatschappij van binnenuit gecorrumpeerd wordt. En daarvoor moet het tv-signaal dat de mensen verblindt voor de ware aard van de buitenaardse wezens, uitgeschakeld worden.

De mosterd voor They Live haalde John Carpenter bij een kortverhaal van Ray Nelson uit de jaren zestig, wat de campy plot grotendeels verklaart, net als de voorspelbaarheid van het 'aliens among us'-verhaal. Dat blijkt zowel een minpunt als een pluspunt voor de film te zijn. Een minpunt omdat de Koude Oorlog-subtext en de angst voor het 'rode gevaar' (essentieel in veel sciencefictionverhalen uit de jaren vijftig en zestig) heel wat minder relevant zijn voor het einde van de jaren tachtig, een periode waarin glasnost en perestroika die angst voor een nucleaire oorlog stevig hadden getemperd. Maar ook een pluspunt omdat de rechtlijnigheid van de plot de makers toelaat om een heel andere subtext toe te voegen: die van het ongebreidelde kapitalisme dat de kernprincipes van de welvaartsstaat ondergraaft. Dat is de reden waarom de film 25 jaar na dato nog steeds brandend actueel overkomt. Zodra John Nada zijn bril opzet, ziet hij namelijk niet alleen het ware gelaat van de buitenaardse wezens, maar ook dat de billboards en reclameboekjes geen kleurige advertenties bevatten maar subversieve boodschappen als 'Gehoorzaam!' en 'Consumeer!'.

Carpenter filmt in zwart-wit, in een stijl die een liefdevolle hommage is aan de heerlijke Amerikaanse B-films van het McCarthy-tijdperk en daardoor druipt van de nostalgie. Dit zijn zonder meer de beste sequenties van They Live, onder meer omdat de aliens en hun exoskeletmake-up in zwart-wit een stuk geloofwaardiger en enger zijn dan in kleur. Het lage budget van de prent wordt daardoor bovendien gemakkelijker verdoezeld. Dat geldt helaas niet voor de rest van de film. Carpenters widescreenshots zullen altijd een artistieke meerwaarde hebben ten opzichte van mindere filmmakers, maar zelfs hij slaagt er niet in om de productiewaarde op te krikken. De beroemdste scène van de prent is op dat vlak emblematisch. Het meer dan vijf minuten durende vuistgevecht tussen Nada en een collega-bouwvakker gaat voor realisme, maar komt anno 2013 wel erg amateuristisch over, een indruk die nog versterkt wordt door een cast die niet denderend acteert, met worstelaar 'Rowdy' Roddy Piper als Nada op kop. De scène is ook een van de vele die veel te lang aansleept. Het scenario - geschreven door Carpenter zelf onder het pseudoniem Frank Armitage - en de montage zijn namelijk erg loom. Je kan je niet van de indruk ontdoen dat They Live een betere film was geweest mocht hij een half uur minder lang zijn.

Of je They Live kan appreciëren hangt dan ook veel af van de wijze waarop je de prent binnenstapt. Verwacht je goede acteerprestaties, een gelikt production design en geloofwaardige dialogen, dan is dit waarschijnlijk niet de film voor jou. Zelfs als je een inzichtelijke, subversieve kijk op de Reagan-jaren verwacht, kom je deels van een koude kermis thuis, want het scenario bevat te weinig diepgang om die boodschap voldoende resonantie te geven. Maar wie genoegen neemt met een B-film die een beetje actie, een beetje sciencefiction en een beetje maatschappijkritiek combineert en die ondanks een fiks aantal gemiste kansen je toch anderhalf uur lang kan boeien, die zit gebeiteld met They Live.

BEELD EN GELUID
Optimum slaagt er keer op keer in om films waarvan je geen denderende transfer verwacht toch extra glans te geven op dvd. They Live past perfect in dat rijtje. Ja, de kleuren ogen wat goedkoop en de scherpte is niet optimaal, maar dat is eerder emblematisch voor films uit de jaren tachtig dan voor de kwaliteit van de beeldtransfer. Voor de soundtrack heb je de keuze uit een 5.1-track en een stereospoor. Beide geven de dialogen helder weer en presenteren een prima audiomix. De achterste kanalen moeten niet zoveel werk opknappen op de 5.1-track, maar ze zorgen op gezette tijden wel voor een degelijk soundscape.

EXTRA'S
De featurette The Making of They Live (8 min.) en Profielen van John Carpenter, Roddy Piper en Meg Foster (2 min. het stuk) zijn niet meer dan promotionele verkooptrucjes die korte interviews afwisselen met opnamebeelden, terwijl je de originele Trailer (2 min.) amper serieus kan nemen door de hilarische over the top voice-over die meermaals 'they live!' declameert. Gelukkig bevat de bonussectie ook nog een Audiocommentaar met regisseur John Carpenter en 'acteur' Roddy Piper. Carpenter is altijd het beluisteren waard op een babbelspoor en samen met de enthousiaste Piper zorgt hij ervoor dat ook dit audiocommentaar een ideale mix bevat van anekdotes, artistieke ambities en interessante weetjes.

CONCLUSIE
They Live is misschien wel de meest maatschappijkritische film die John Carpenter ooit maakte, hoewel hij niet vergeet zijn fans ook de verwachte dosis actie, sciencefiction en humor te geven. Een onderontwikkeld script en houterige acteerprestaties ondermijnen helaas het potentieel van de film, ook al blijft Carpenters widescreenfotografie prima. Beeld en geluid halen een verrassend hoog niveau op deze release en in de bonussectie springt vooral het audiocommentaar in het oog.