FILM
'Nothing is what it seems', zegt Donald Sutherland in een van de eerste dialoogzinnen van Don't Look Now. De film blijft dat motto vervolgens hondstrouw in honderd filmische minuten die je niet snel zal vergeten. Horrorfilms hebben nochtans de neiging snel te verouderen. Wat schokkend was in 1973, zal veertig jaar later meestal slechts een geeuw ontlokken aan een publiek dat murw is geslagen door steeds grafischere, bloedigere gruwelscènes. Maar hoewel Don't Look Now wel degelijk vlijmscherpe messen, schril gegil en enkele liters filmbloed bevat, zijn het de alledaagse scènes die de kijker het meeste angst aanjagen. Een meisje in rode kapmantel dat over een Venitiaanse brug dartelt. Een vrouw wier verdriet in meerdere spiegels gereflecteerd wordt. Een man die een gargouille op zijn sokkel plaatst. Het is de vrees voor het onbekende, voor het onheil dat er kán komen, dat de kijker continu in de ban houdt.

Deze psychologische invalshoek is geen toeval. De plot van Don't Look Now komt immers uit een verhaal van genregrootheid Daphne Du Maurier, auteur van o.a. het door Hitchcock verfilmde Rebecca en The Birds. Ook dat waren semi-gotische vertellingen over isolement en de gevaarlijke onvoorspelbaarheid van een ogenschijnlijk lyrische omgeving. Net als Don't Look Now. In Nicolas Roegs prent volgen we het recent door elkaar geschudde leven van het koppel Baxter. De dochter van John en Laura verdronk namelijk toen ze bij een meertje speelde aan het Engelse huis van het gezin. Daarop laten de Baxters Engeland tijdelijk achter zich en vestigen ze zich in Venetië, waar architect John instaat voor de restauratie van een eeuwenoude kerk. De tijd in Italië heelt langzaam de emotionele wonden bij het koppel, maar de ontmoeting met een helderziende rakelt de historie van het verdronken meisje weer op. Laura vindt troost in de visioenen van de vrouw, maar John ziet ineens spoken in de nauwe straatjes van de Dogenstad en laat toe dat paranoia zijn geest binnensluipt.

Niet alleen bij John begint het op dat moment te spoken, ook in het hoofd van de kijker groeit de irrationele angst. Hoewel het onconventioneel maar ingenieus opgebouwde scenario daar een belangrijke rol in speelt, is het toch vooral de regie van Nicolas Roeg die bijdraagt tot de unheimliche, beknellende sfeer. De voormalige cameraman (hij bracht o.a. die andere briljante horrorfilm The Masque of the Red Death voor de lens) laat zich volledig gaan in visuele rijmen. Zo vormt de kleur rood een treffend motief dat de bloederigheid van het slot omineus voorafschaduwt. Gebroken glas en door regendruppels vertroebeld water zorgen dan weer voor onrustwekkende weerspiegelingen als perfecte visualisatie van het mantra dat Donald Sutherland in de eerste minuten aanhaalde. De cineast slaagt er bovendien in het prachtige Venetië in beeld te brengen als een stad in eeuwig verval, vol groezelige steegjes omringd door bemoste muren die gestaag wegzinken in de moerassige ondergrond. De barokke begeleidende muziek van Pino Donaggio onderbouwt het verval met de vage echo's van een verloren grandeur.

Don't Look Now is echter meer dan een suspensvolle opbouw naar een gruwelijke climax. Ook als huwelijksdrama werkt de film prima. Het is de innige band tussen John en Laura die de catharsis in het rouwproces mogelijk maakt. Dat wordt prachtig in beeld gebracht in een van de meest memorabele vrijscènes uit de filmgeschiedenis. De lichamen van Donald Sutherland en Julie Christie verstrengelen zich voor het eerst sinds de dood van hun dochter in een sequentie die heen en weer snijdt tussen de passie op het hotelbed en het aankleden en opmaken voor het diner erna. Weinig scènes slagen er zo goed in de liefde van twee mensen voor elkaar te tonen. Dat mag voor een deel ook op het conto geschreven worden van Christie en Sutherland, die een bijzonder geloofwaardig koppel vormen. Zo geloofwaardig dat velen tot op de dag van vandaag denken dat bij de vrijscène weinig acteerwerk kwam kijken. De onvoorwaardelijke liefde van John voor Laura heeft echter een pervers neveneffect: ze is de eerste trede van de macabere trap naar onheil die de film in het laatste halfuur beklimt. Niets is inderdaad wat het lijkt in Don't Look Now.

Dat dit de kracht is van de prent, heb ik de voorbije alinea's hopelijk ampel bewezen. Helaas is het af en toe ook de zwakte van de film. Het middenstuk dompelt je voortdurend onder in een onwezenlijke wereld, ergens halverwege tussen de realiteit en een levendige droom, maar bevat te weinig dramatische progressie. Nicolas Roeg en zijn scenaristen houden de kijker weliswaar alert met een stel imposante setpieces - een bijna-val van een stelling in een kerk is de meest memorabele - maar kunnen niet voorkomen dat Don't Look Now tijdelijk stagneert. Gelukkig is dit slechts een kleine appelflauwte in een film die continu bruist van de energie. Geen wonder dat de prent zo'n verpletterende invloed heeft gehad op het horrorgenre sinds z'n eerste release. Zouden Dario Argento of Brian De Palma een grote naam zijn geworden, mochten ze Don't Look Now nooit gezien hebben? Het valt te betwijfelen.

Maar het grootste compliment dat je de makers kan geven is dat hun werk zijn grootsheid niet op één kijkbeurt verdient, maar op meerdere. Hoe vaker je je laat meezuigen in de smalle straatjes en kanalen van Venetië, hoe meer inzichten je immers opdoet over een verontrustend meesterwerk van de zevende kunst. Dat begint al bij de titel. Don't Look Now biedt namelijk drie mogelijkheden om een klemtoon te leggen. Eén ervan geeft een handige hint voor het doorgronden van de gebeurtenissen rond het gezin Baxter. Wat die juiste klemtoon is, ga ik echter hier niet prijsgeven. Want Don't Look Now is bij uitstek een film die iedereen zelf moet ontdekken en doorgronden.

BEELD EN GELUID
Op de beeldkwaliteit van Don't Look Now valt weinig af te dingen. Natuurlijk is dit geen perfecte transfer - dat kan moeilijk voor een film van veertig jaar oud die met een beperkt budget is gedraaid - maar de beelden ogen verrassend scherp en contrastrijk. Hoewel het kleurenpalet beperkt en grauw is (op het occasionele rood na) straalt het een aangename 'naturel' uit. In de donkere scènes blijft het contrast bovendien goed overeind. Enkel de hoeveelheid grain in de slotscènes bederft de pret enigszins.
De soundtrack krijgt heel wat minder goede punten. De dialogen zijn vaak nauwelijks verstaanbaar omdat de audiomix ver onder de maat blijft. Ook de muzikale score klinkt erg schril. Als je weet dat de disk geen ondertitels bevat, dan is dat een serieus probleem.

EXTRA'S
De voornaamste extra op de schijf is een Audiocommentaar met regisseur Nicolas Roeg. De cineast levert erg veel inzicht in het creatieproces van de film en de moeilijkheden om sommige scènes te filmen. Een deel van zijn opmerkingen komen terug in de retrospectieve documentaire Looking Back (20 min.). Componist Pino Donnagio mag zijn ervaringen dan weer delen in Death in Venice (18 min.). Daarnaast bevat de disk een Trailer en een inleiding door Alan Jones, auteur van The Rough Guide to Horror. Opgelet: al deze extra's geven vitale informatie over de film weg en worden dus best niet bekeken alvorens je de prent gezien hebt.

CONCLUSIE
Don't Look Now is een verontrustende psychologische horrorfilm, die dankzij een uitmuntende visuele stijl ook veertig jaar na dato nog frisser en relevanter is dan de meeste horrorfilms die vandaag de dag gemaakt worden. Deze release kan bogen op een prima beeldkwaliteit, maar de soundtrack stelt stevig teleur. De bonussectie is degelijk en inzichtelijk, maar had iets uitgebreider gemogen.